W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie zagadnieniem nietolerancji histaminy, a wraz z nim liczba publikowanych artykułów naukowych poświęconych temu tematowi. Dane naukowe pokazują, że nietolerancja histaminy dotyka zaledwie 1% populacji. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest nietolerancja histaminy, jak się objawia i jakie są sposoby jej leczenia.

 

Czym jest histamina?

Histamina to związek zaliczany do grupy amin biogennych, który jest naturalnie produkowany przez organizm człowieka. Charakteryzuje się szeroką aktywnością fizjologiczną, w tym bierze udział w reakcjach alergicznych i procesach zapalnych. Histamina uczestniczy w regulacji napięcia mięśni gładkich i wydzielania gruczołowego (np. soków żołądkowych i śluzu oskrzelowego), różnicowaniu komórek, gojeniu się ran, oraz neutransmisji w ośrodkowym układzie nerwowym. Histamina jest metabolizowana w ludzkim organizmie dwoma głównymi szlakami enzymatycznymi. Za rozkład histaminy zewnątrzkomórkowej (egzogennej) odpowiada diaminooksydaza (DAO), natomiast histamina wewnątrzkomórkowa (endogenna) degradowana jest przez N- metylotransferazę histaminową (HNMT).

 

Nietolerancja histaminy – co to jest?

W 1946 roku opisano pierwszy przypadek negatywnego wpływu histaminy pokarmowej na organizm człowieka. U pacjenta po zjedzeniu tuńczyka z puszki rozwinęły się objawy nietolerancji histaminy, które początkowo powiązano z zanieczyszczeniem ryb bakteriami mającymi zdolność do zwiększania stężenia histaminy i określono jako skombrotoksizm. Z uwagi na to, że objawy pojawiały się także po spożyciu innych pokarmów bogatych w histaminę (w tym serów długo dojrzewających), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zastąpiła określenie skombrotoksizm terminem zatrucie histaminą. W latach 80. XX wieku opisano pierwsze przypadki niepożądanych reakcji nadwrażliwości pokarmowej po spożyciu niewielkich dawek histaminy (nieszkodliwych dla zdecydowanej większości zdrowych ludzi), używając terminu nietolerancja histaminy.

 

Podoba Ci się mój blog? Bądź na biężaco z fachową wiedzą - polub mój profil

 

Nietolerancja histaminy jest nadwrażliwością pokarmową o złożonej przyczynie, szerokim zakresie objawów klinicznych i charakterze nieimmunologicznym. Wynika ona z zaburzonej równowagi pomiędzy ilością nagromadzonej w organizmie histaminy a zdolnością do jej rozkładu. Nietolerancja histaminy ma ścisły związek ze zmniejszoną aktywnością i zaburzoną zdolnością enzymu diaminooksydazy (DAO) do rozkładu histaminy pokarmowej w jelitach. Niedobór jelitowego enzymu DAO powoduje wzrost stężenia histaminy we krwi, a następnie wystąpienie uciążliwych objawów. Jak podaje fachowa literatura, zmniejszenie aktywności jelitowego enzymu DAO może występować nawet u 15% populacji, podczas gdy nietolerancja histaminy u około 1%.

 

Co to jest enzym DAO?

Enzym DAO (diaminooksydaza lub oksydaza diaminowa) o działaniu rozkładającym histaminę, jest wytwarzany w ludzkim organizmie, głównie w jelicie cienkim, okrężnicy wstępującej (wstępnicy), łożysku oraz nerkach. W przewodzie pokarmowym człowieka enzym DAO odpowiada za rozkład histaminy dostarczanej wraz z pożywieniem lub wytwarzanej przez mikroorganizmy jelitowe (mikrobiotę jelitową).

 

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie pomocne? Doceń moją pracę i zaangażowanie, postaw mi wirtualną kawę.

 

Nietolerancja histaminy – objawy

Objawy nietolerancji histaminy są liczne, bardzo zmienne i obejmują wiele układów organizmu człowieka ze względu na wszechobecność czterech receptorów histaminowych. U osób z nietolerancją histaminy obserwuje się jednoczesne występowanie kilku (zazwyczaj co najmniej trzech) lub nawet kilkunastu objawów. Ponadto osoby z nietolerancją histaminy mogą mieć różne nasilenie objawów, od łagodnych do ciężkich. Oto najważniejsze objawy nietolerancji histaminy:

• przewód pokarmowy: biegunka, bóle i skurcze brzucha, wzdęcia, uczucie pełności po posiłku, refluks, zaparcia, wymioty, suchość w jamie ustnej
• skóra: zaczerwienienie, rumień, pokrzywka, świąd, wyprysk, trądzik
• wzrok: obrzęk powiek, łzawienie, swędzenie i pieczenie oczu
• układ oddechowy: kaszel, wodnisty katar, kichanie, zatkany nos, duszność, świszczący oddech
• ośrodkowy układ nerwowy: bóle głowy (zwłaszcza migrenowe), zawroty głowy, nudności, wymioty, nadmierna pobudliwość, trudności z zasypianiem, bezsenność, zaburzenia funkcji poznawczych (koncentracji uwagi, uczenia się, zapamiętywania)
• układ sercowo-naczyniowy: wstrząs anafilaktyczny, zaburzenia rytmu serca, obniżone lub podwyższone ciśnienie tętnicze krwi
• układ rozrodczy: bolesne i obfite miesiączki

 

Nietolerancja histaminy i zespół jelita drażliwego (IBS) często współwystępują ze sobą. Zobacz ofertę jadłospisów low FODMAP, które mogą skutecznie złagodzić objawy jelitowe

 

Nietolerancja histaminy – przyczyny

Przyczyną obniżonej aktywności DAO w jelitach mogą być uwarunkowania genetyczne (pierwotna nietolerancja histaminy) – polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP) w genie AOC1. Predyspozycje genetyczne do wystąpienia niedoboru enzymu DAO bierze się pod uwagę zwłaszcza wtedy, gdy stwierdza się w wywiadzie z pacjentem skłonności dziedziczne, czyli objawy charakterystyczne dla nietolerancji histaminy występują wśród członków najbliższej rodziny.

 

Stany zapalne w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego mogą przyczyniać się do okresowego zmniejszenia produkcji enzymu DAO w jelicie cienkim. Stężenie DAO może obniżać się wraz z nasileniem uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Wśród najczęstszych chorób i zaburzeń prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego, które zmniejszają integralność błony śluzowej jelit i upośledzają aktywność enzymu DAO, wymienia się:

• chorobę Leśniowskiego-Crohna
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• celiakię
• stany zapalne błon śluzowych żołądka i jelit
• zespół jelita drażliwego (IBS)
• zespół krótkiego jelita
• nieceliakalną nadwrażliwość na gluten (NCGS)
• dysbiozę jelitową (jakościowo-ilościowe zaburzenia w składzie i aktywności mikroorganizmów jelitowych)
• infekcje pasożytnicze

 

Dowiedz się więcej na temat SIBO

 

Niedobór DAO – przyczyny

Niedobór DAO może być związany z nieprawidłowym wchłanianiem węglowodanów (np. laktozy – cukru mlecznego). Wykazano, że niedobór DAO współwystępuje z obniżoną aktywnością laktazy – enzymu rozkładającego cukier mleczny, w przebiegu różnych zaburzeń przewodu pokarmowego związanych z uszkodzeniem błony śluzowej jelita cienkiego, Niedobór DAO u dzieci stwierdza się w celiakii, ostrej i przewlekłej biegunce oraz ostrym zapaleniu żołądka i jelit. Poza tym niedobór DAO może rozwinąć się w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek, zaawansowanej marskości wątroby, wirusowego zapalenia wątroby (WZW) oraz przewlekłej pokrzywki. Zmniejszenie aktywności DAO w jelicie cienkim mogą również spowodować niedobory witaminy B6, witaminy C, cynku i miedzi, które są kofaktorami niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania DAO w ludzkim organizmie.

 

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem klinicznym, aby ustalić optymalną dietę i suplementację dla siebie w celu poprawy stanu zdrowia i samopoczucia? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Mateusz Durbas - ZnanyLekarz.pl

Jakie leki hamują enzym DAO?

Stosowanie określonych leków blokujących DAO lub stymulujących uwalnianie histaminy endogennej powoduje zaburzenia metabolizmu histaminy w ludzkim organizmie. Poniżej znajduje się wykaz najczęściej stosowanych leków farmakologicznych wpływających na aktywność enzymu DAO oraz metabolizm i gromadzenie się histaminy w organizmie:

• przeciwbólowe (ibuprofen, metamizol, kwas acetylosalicylowy, ketoprofen, diklofenak)
• przeciwzapalne (naproksen)
• przeciwdepresyjne (inhibitory MAO, amitryptylina)
• przeciwlękowe (diazepam)
• przeciwpsychotyczne (haloperidol)
• przeciwkaszlowe (kodeina)
• przeciwastmatyczne (aminofilina, teofilina)
• przeciwwymiotne (metoklopramid)
• przeciwnadciśnieniowe (klonidyna, werapamil, dihydralazyna, alprenolol)
• przeciwarytmiczne (chinidyna, propafenon)
• przeciwhistaminowe pierwszej generacji (prometazyna, difenhydramina)
• przeciwmalaryczne (chlorochina)
• przeciwnowotworowe (cyklofosfamid)
• analogi histaminy (betahistyna)
• antybiotyki (neomycyna, cefotiam, doksycyklina, kolistyna, cefuroksym, kwas klawulanowy, cykloseryna, izoniazyd)
• opioidy (petydyna, morfina)
• znieczulające (barbiturany, tiopental, prylokaina)
• zwiotczające mięśnie (D-tubokuraryna, pankuronium)
• moczopędne (furosemid, amiloryd)
• mukolityczne (N-acetylocysteina, ambroksol)
• środki kontrastowe zawierające jod

 

Czy alkohol podnosi poziom histaminy?

Spożywanie alkoholu zaburza metabolizm histaminy w organizmie człowieka. Alkohol obniża poziom enzymu DAO i sam w sobie może zawierać histaminę (zwłaszcza czerwone wino, piwo i szampan). Ponadto alkohol podnosi poziom histaminy, ponieważ pobudza produkcję histaminy endogennej.

 

Poznaj skutki zdrowotne nadużywania alkoholu

 

Nietolerancja histaminy – badania

Rozpoznanie nietolerancji histaminy stwarza wiele trudności, ponieważ objawy są zróżnicowane i mało charakterystyczne. Ponadto objawy nietolerancji histaminy mogą być spowodowane różnymi czynnikami patofizjologicznymi lub ich kombinacją. Dla rozpoznania nietolerancji histaminy konieczne jest stwierdzenie przynajmniej dwóch objawów klinicznych, które występują w czasie krótszym niż 4 godziny od spożytego pokarmu. Objawy nietolerancji histaminy najczęściej pojawiają się 20–60 minut po zjedzeniu produktów bogatych w histaminę, jednak nie później niż 4 godziny i ustępują samoistnie po upływie 6–8 godzin. Reakcja nadwrażliwości na histaminę pokarmową nasila się często po posiłkach, którym towarzyszy spożycie alkoholu (np. czerwonego wina lub piwa).

 

W diagnostyce nietolerancji histaminy często zaleca się wykonanie punktowych testów skórnych (PTS), aby wykluczyć alergię IgE-zależną. Bardzo pomocnym narzędziem diagnostycznym może być zmodyfikowana wersja punktowego testu skórnego, która ocenia bąbel pohistaminowy po upływie 50 minut (PTSH50). Często oznacza się również stężenie tryptazy w surowicy krwi w celu wykluczenia stanów związanych z nadmiernym uwalnianiem histaminy, do których zalicza się mastocyzę układową, zespół aktywacji mastocytów oraz anafilaksję.

 

Czy warto robić badanie DAO we krwi?

Najczęściej stosowanym w Polsce badaniem laboratoryjnym w diagnostyce nietolerancji histaminy jest ocena aktywności lub stężenia DAO we krwi. Prawidłowy poziom DAO we krwi wynosi powyżej 10 U/ml, obniżony 3–10 U/ml, zaś bardzo obniżony do 3 U/ml. Ważnym ograniczeniem badania DAO we krwi jest to, że poziom DAO w surowicy krwi może wcale nie odzwierciedlać jej rzeczywistego stężenia i aktywności w jelitach. Pomimo istotnych ograniczeń związanych z interpretacją badania DAO we krwi warto podkreślić, że obecnie nie ma innego łatwo dostępnego testu dla pacjentów z podejrzeniem nietolerancji histaminy.

 

Kwasy omega-3 mogą wpływać na aktywację komórek tucznych (mastocytów) i zmniejszać uwalnianie histaminy, potencjalnie łagodząc objawy związane z nietolerancją histaminy. Złap 15% rabatu na zakupy wysokiej jakości produktów zawierających kwasy omega-3 w sklepie NORSAN z kodem MDNORSANPL15

 

Czy badanie DAO jest wiarygodne?

Istniej kilka powodów, które sprawiają, że wynik badania DAO we krwi nie zawsze będzie dokładny i wiarygodny. Po pierwsze, badania DAO nie zaleca się u kobiet ciężarnych, ponieważ stwierdza się u nich wyraźnie podwyższone stężenie DAO we krwi z uwagi na to, iż łożysko naturalnie produkuje DAO. Po drugie, aktywność DAO jest wyższa u kobiet podczas fazy lutealnej cyklu miesiączkowego (15-28 dzień cyklu), czyli między owulacją a menstruacją, dlatego wynik badania DAO we krwi może być wówczas podwyższony. Po trzecie, wiele leków wpływa na aktywność enzymu DAO oraz metabolizm i gromadzenie się histaminy w organizmie, stąd przed badaniem DAO we krwi warto rozważyć odstawienie leków, które mogą wpływać na poziom DAO.

 

Dieta antyhistaminowa – złoty standard diagnostyki

Za złoty standard diagnostyczny służący do rozpoznania nietolerancji histaminy uważa się ocenę reakcji pacjenta na dietę niskohistaminową stosowaną przez minimum kilka dni. Dieta niskohistaminowa, znana również jako dieta antyhistaminowa, całkowicie wyklucza pokarmy, które cechują się dużą zawartością histaminy. Jeżeli po zastosowaniu prawidłowo ułożonej diety niskohistaminowej u pacjenta dochodzi do złagodzenia dwóch lub więcej najczęstszych objawów nietolerancji histaminy bądź remisji (braku objawów), możemy mówić o reakcji nadwrażliwości na histaminę pokarmową.

 

Sprawdź ofertę dobrze ułożonych jadłospisów przy nietolerancji histaminy

 

Nietolerancja histaminy – leczenie

Podstawowym sposobem leczenia nietolerancji histaminy jest dobrze skomponowana dieta antyhistaminowa, która łagodzi uciążliwe objawy i może prowadzić do remisji (braku objawów). Leczenie nietolerancji histaminy może również wspomagać stosowanie leków przeciwhistaminowych, tzw. blokerów receptorów histaminowych H1 i H2, najlepiej jednak krótkotrwale i jedynie w cięższych przypadkach. Leki przeciwhistaminowe hamują działanie histaminy w ludzkim organizmie, dzięki czemu zmniejszają dokuczliwe objawy nietolerancji histaminy.

 

Czy można suplementować DAO?

Coraz częściej proponuje się również suplementację enzymem DAO (dostępnym w tabletkach lub kapsułkach dojelitowych) jako dodatkowe wsparcie leczenia nietolerancji histaminy. Suplementy diety zawierające enzym DAO stosuje się w celu nasilenia rozkładu histaminy dostarczanej wraz z dietą, zwłaszcza u tych pacjentów, u których zdiagnozowano niedobór DAO. Zaleca się wówczas 1 tabletkę suplementu diety zawierającego DAO (0,3 mg) przyjmować około 15-20 minut przed każdym głównym posiłkiem (3 razy dziennie), popijając niewielką ilością wody.

 

Dynia jest bezpieczna dla osób z nietolerancją histaminy i zespołem jelita drażliwego

 

Suplement z DAO można przyjmować doraźnie tylko przed posiłkami zawierającymi produkty bogate w histaminę u pacjentów stosujących na co dzień dietę niskohistaminową, u których objawy są sporadyczne. Enzym DAO można również suplementować stale przez minimum 14 dni lub dłużej (nawet do 6 miesięcy) w zależności od nasilenia objawów nietolerancji histaminy i stosowanej diety. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów, którzy pomimo stosowania diety antyhistaminowej nie uzyskali satysfakcjonującej redukcji objawów lub z określonych powodów nie chcą bądź nie mogą stosować diety niskohistaminowej.

 

Jakie suplementy przy nietolerancji histaminy?

Jako terapię wspomagającą dietę antyhistaminową i suplementację enzymem DAO w łagodzeniu objawów nietolerancji histaminy, można również rozważyć zastosowanie suplementów diety zawierających kofaktory enzymu DAO, do których zalicza się witaminę C, miedź, cynk oraz witaminę B6. Niektórzy naukowcy wskazują, że suplementacja probiotyków, czyli ściśle określonych szczepów probiotycznych jako elementu modyfikacji składu mikrobioty jelitowej, może zmniejszać stan zapalny i bakteryjną produkcję histaminy. Ponadto sugeruje się, że niektóre probiotyki mogą rozkładać histaminę przyjmowaną wraz z pokarmem. Szczególną uwagę poświęca się probiotycznemu szczepowi Lactiplantibacillus plantarum 299V, który znajduje się w preparacie SANPROBI IBS.

 

Złap 20% rabatu na zakupy w sklepie Pharma Nord z kodem MDPHARMA20

 

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

 

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny ©2025. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

 

Źródło fotografii: pixabay.com, unsplash.com

 

Bibliografia:

1. Piwowarek K, Kruszewski J.: Nietolerancja histaminy. Med. Prakt., 2017; 4: 117–121.
2. Son JH, Chung BY, Kim HO, et al.: A Histamine-Free Diet Is Helpful for Treatment of Adult Patients with Chronic Spontaneous Urticaria. Ann Dermatol. 2018 Apr;30(2):164-172.
3. Gutiérrez S, Svahn SL, Johansson ME.: Effects of Omega-3 Fatty Acids on Immune Cells. Int J Mol Sci. 2019 Oct 11;20(20):5028.
4. Comas-Basté O, Sánchez-Pérez S, Veciana-Nogués MT, et al.: Histamine Intolerance: The Current State of the Art. Biomolecules. 2020 Aug 14;10(8):1181.
5. Sánchez-Pérez S, Comas-Basté O, Veciana-Nogués MT, et al.: Low-Histamine Diets: Is the Exclusion of Foods Justified by Their Histamine Content? Nutrients. 2021 Apr 21;13(5):1395.
6. Hrubisko M, Danis R, Huorka M, et al.: Histamine Intolerance-The More We Know the Less We Know. A Review. Nutrients. 2021 Jun 29;13(7):2228.
7. Schnedl WJ, Enko D.: Histamine Intolerance Originates in the Gut. Nutrients. 2021 Apr 12;13(4):1262.
8. Sánchez-Pérez S, Comas-Basté O, Duelo A, et al.: The dietary treatment of histamine intolerance reduces the abundance of some histamine-secreting bacteria of the gut microbiota in histamine intolerant women. A pilot study. Front Nutr. 2022 Oct 21:9:1018463.
9. Buczyłko K, Bartnicka A, Kruszewski J, et al.: Guidelines for the diagnosis and management of histamine intolerance. Alergologia Polska - Polish Journal of Allergology. 2023;10(3):141-151.
10. Szczyrba A, Buczkowska M, Górski M, et al.: Histamine concentration in selected types of cow's milk taking into account storage conditions. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2024;30(2):137–145.
11. Ślusarczyk J, Kopacz-Bednarska A, Gębska P.: Diet therapy and pharmacotherapy in the prevention and prophylaxis of food allergies and intolerance. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2025;31(1):13–19.