Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) to coraz częściej diagnozowane schorzenie przewodu pokarmowego, które objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi wynikającymi z obecności nadmiernej liczby bakterii w jelicie cienkim. Wiele osób zmagających się z przerostem bakteryjnym jelita cienkiego zastanawia się, jakie są dokładne przyczyny SIBO. Dowiedzmy się zatem, skąd się bierze SIBO.

Po czym poznać, że ma się SIBO?

SIBO może powodować różne objawy kliniczne, a także mieć przebieg bezobjawowy (nie więcej niż 1/3 przypadków). Wśród najczęściej zgłaszanych objawów przez większość pacjentów z SIBO, wymienia się: wzdęcia brzucha, nadmierne gromadzenie i oddawanie gazów jelitowych, uczucie pełności w jamie brzusznej, bóle brzucha i zmiany rytmu wypróżnień (głównie biegunka lub naprzemienne wypróżnienia, czasami zaparcia). Oprócz tego pacjenci z SIBO mogą również skarżyć się na przewlekłe zmęczenie i zaburzenia koncentracji uwagi. W cięższych przypadkach SIBO biegunka może być tłuszczowa, co nierzadko prowadzi do utraty masy ciała i niedożywienia. U osób z ciężką postacią SIBO mogą również występować zaburzenia wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (głównie A, D i E), a także witaminy B12 i żelaza z wynikającą z tego niedokrwistością mikrocytową (z niedoboru żelaza) lub makrocytową (przy niedoborze witaminy B12). Zaparcia towarzyszą SIBO, gdy nadmierny rozrost bakterii jest spowodowany głównie przez mikroorganizmy wytwarzające metan (tzw. metanogeny), takie jak Methanobrevibacter smithii. Mówimy wówczas o zespole rozrostu metanogenów w jelitach (IMO), który zastąpił dotychczas stosowany termin SIBO metanowe. Ze względu na brak specyficznych objawów, SIBO może być często mylone z innymi chorobami przewodu pokarmowego. Dlatego też SIBO wymaga kompleksowej oceny diagnostycznej. Obecnie w diagnostyce SIBO stosuje się test oddechowy jako bezpieczną i nieinwazyjną technikę, która mierzy stężenie takich gazów jak, wodór, metan i ewentualnie siarkowodór w wydychanym powietrzu po doustnym podaniu laktulozy lub glukozy.

Przygotowanie do testu SIBO

Obecnie dobrze wiadomo, że aby uzyskać najbardziej miarodajne wyniki badań w kierunku SIBO, bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta do wodorowo-metanowego testu oddechowego. Na 4 tygodnie przed badaniem SIBO należy unikać stosowania antybiotyków doustnych i dożylnych oraz prokinetyków (tj. leków przyspieszających opróżnianie żołądka i pasaż jelitowy poprzez mechanizmy neurohumoralne). Na 2 tygodnie przed testem SIBO trzeba odstawić wszystkie probiotyki. Na tydzień przed badaniem SIBO należy zrezygnować z przyjmowania inhibitorów pompy protonowej, czyli leków hamujących wydzielanie soku żołądkowego. Na 2 dni przed testem wodorowo-metanowym na SIBO i IMO należy odstawić preparaty regulujące motorykę przewodu pokarmowego, w tym loperamid (lek przeciwbiegunkowy), metoklopramid (lek przeciwwymiotny) i trimebutynę (lek zmniejszający objawy jelitowe w IBS). Na 24 godziny przed badaniem SIBO trzeba całkowicie zrezygnować ze spożywania napojów alkoholowych oraz produktów zawierających błonnik pokarmowy, w szczególności nierozpuszczalną frakcję błonnika pobudzającą perystaltykę przewodu pokarmowego i przyspieszającą przemieszczanie treści jelitowej. W ostatnich 12 godzinach poprzedzających test SIBO dozwolone jest jedynie picie wody niegazowanej, bez żadnych dodatkowych składników. Rano w dniu badania SIBO przeciwwskazane jest palenie papierosów oraz wysiłek fizyczny (zwłaszcza o dużej i średniej intensywności). Dozwolone są natomiast regularnie przyjmowane leki, które są konieczne dla zachowania dobrego zdrowia pacjenta. Zobacz mój wpis blogowy w pełni poświęcony temu, jak przygotować się do badania SIBO.

Co może powodować SIBO?

Do najczęstszych przyczyn SIBO zaliczają się zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, zakłócenia różnych mechanizmów obronnych układu pokarmowego przeciwko drobnoustrojom (np. niedobór kwasu solnego w żołądku, upośledzenie wydzielania enzymów trzustkowych, produkcji żółci i funkcjonowania odporności śluzówkowej) oraz anomalie anatomiczne jelit. Do innych czynników ryzyka mogących spowodować pojawienie się SIBO zalicza się wiek (ryzyko wzrasta wraz z wiekiem), płeć żeńską i współistniejące choroby innych narządów i układów (m.in.: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroby tkanki łącznej, zespół jelita drażliwego – IBS, celiakia oraz choroby wątroby). Na uwagę zasługuje częste współwystępowanie SIBO i IBS. Dane naukowe wskazują, że częstość występowania SIBO u pacjentów z IBS jest nawet siedmiokrotnie wyższa (od 52 do 78%) niż u osób bez stwierdzonego IBS. Zapoznaj się z ofertą gotowych jadłospisów low FODMAP, które pomogą złagodzić dokuczliwe objawy w zespole jelita drażliwego i SIBO.

Przyczyny SIBO – zaburzenia różnych mechanizmów obronnych układu pokarmowego

Niedobór kwasu solnego w żołądku może wystąpić w przypadku zanikowego zapalenia żołądka, długotrwałego stosowania inhibitorów pompy protonowej (IPP) lub resekcji żołądka. Upośledzenie wydzielania enzymów trzustkowych ma miejsce w przewlekłym zapaleniu trzustki oraz mukowiscydozie. Zaburzenia układu limfatycznego błony śluzowej (odporności śluzówkowej) stwierdza się w przypadku AIDS lub niewystarczającego wydzielania immunoglobuliny A. Rozregulowanie wszystkich lub pojedynczych mechanizmów obronnych przewodu pokarmowego może powodować wystąpienie SIBO.

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Doceń mnie, postaw mi wirtualną kawę w ramach podziękowania za moją pracę.

Przyczyny SIBO – zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego

Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego upośledzają oczyszczanie jelita cienkiego z powodu braku aktywności migrującego kompleksu motoryczny fazy III (MMC III fazy) i wstecznej perystaltyki. Wędrujący kompleks mioelektryczny fazy III to nic innego jak intensywna fazowa i toniczna aktywność skurczowa, która zaczyna się już w żołądku lub proksymalnym jelicie cienkim i przechodzi w kierunku jelita grubego (okrężnicy), sprawnie przesuwając treść pokarmową, wydzieliny oraz bakterie. Głównym celem pracy migrującego kompleksu motorycznego (MMC) jest oczyszczenie jelita cienkiego z niestrawionych resztek pokarmowych, aby przygotować przewód pokarmowy do przyjęcia nowej porcji pokarmu. Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego i aktywności wędrującego kompleksu mioelektrycznego fazy III mogą być spowodowane pierwotną neuropatią trzewną, bądź miopatią (pseudoniedrożnością jelit) lub znacznie częściej wtórną neuropatią (np. w przebiegu cukrzycy, amyloidozy, twardziny układowej, choroby Parkinsona, a także w wyniku jatrogennego działania leków, takich jak opioidy, środki antycholinergiczne i przeciwbiegunkowe). Dowiedz się z mojego artykułu blogowego, jak naprawić MMC.

Przyczyny SIBO – anomalie anatomiczne jelit

Anomalie anatomiczne, które mogą powodować SIBO obejmują uchyłki jelita cienkiego, zwężenia, zrosty, guzy i przetoki międzypętlowe. Poza tym wśród częstych przyczyn SIBO wymienia się wtórne anomalie strukturalne jelit, które często są wynikiem choroby Leśniowskiego-Crohna, radioterapii lub interwencji chirurgicznych (np. gastrojejunostomii, kolektomii lub resekcji zastawki krętniczo-kątniczej).

Leczenie SIBO

Bez wątpienia ważnym i zalecanym krokiem w leczeniu SIBO jest ustalenie przyczyny leżącej u jego podłoża, ponieważ leczenie przyczynowe prawdopodobnie zmniejszy ryzyko nawrotu SIBO. Podstawą leczenia SIBO jest modyfikacja mikrobioty jelita cienkiego w sposób prowadzący do złagodzenia lub ustąpienia objawów. W tym celu zaleca się stosowanie antybiotyków i/lub eubiotyku (rifaksyminy alfa zawartej w leku o nazwie Xifaxan), które są skuteczne w walce z SIBO. Inne środki stosowane w leczeniu SIBO obejmują dietę low FODMAP, leki prokinetyczne oraz wybrane szczepy probiotyczne wykazujące korzystne działanie potwierdzone testami oddechowymi w kierunku SIBO. Sprawdź mój wpis blogowy poruszający tematykę leku Xifaxan w leczeniu SIBO.

Jak zapobiec nawrotom SIBO?

Istnieje wiele różnych mechanizmów ochronnych zapewniających równowagę w ekosystemie mikrobioty jelitowej i zapobiegających nadmiernej kolonizacji bakteryjnej. Gdy mechanizmy te są przeciążone, niewystarczające lub nieobecne, może to prowadzić do rozwoju SIBO. Wyróżnia się trzy główne rodzaje mechanizmów ochronnych zapobiegających rozwojowi SIBO:

• Mechanizmy obronne układu pokarmowego przeciwko drobnoustrojom związane z wytwarzaniem kwasu solnego w żołądku, wydzielaniem enzymów trzustkowych, produkcją żółci i układem limfatycznym błony śluzowej (MALT), nazywanym odpornością śluzówkową.
• Prawidłowa motoryka przewodu pokarmowego wraz z właściwym przebiegiem fazy III wędrującego kompleksu motorycznego (MMC).
• Prawidłowa anatomia przewodu pokarmowego.

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: pexels.com

Piśmiennictwo:        

1. Pimentel M, Soffer EE, Chow EJ, et al.: Lower frequency of MMC is found in IBS subjects with abnormal lactulose breath test, suggesting bacterial overgrowth. Dig Dis Sci. 2002 Dec;47(12):2639-43.
2. Pimentel M, Saad RJ, Long MD, et al.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Am J Gastroenterol. 2020 Feb;115(2):165-178.
3. Ginnebaugh B, Chey WD, Saad R.: Small Intestinal Bacterial Overgrowth: How to Diagnose and Treat (and Then Treat Again). Gastroenterol Clin North Am. 2020 Sep;49(3):571-587.
4. Skrzydło-Radomańska B, Cukrowska B.: How to Recognize and Treat Small Intestinal Bacterial Overgrowth? J Clin Med. 2022 Oct 12;11(20):6017.
5. Jabłkowski M, Białkowska-Warzecha J, Jabłkowska A. Small intestine bacterial overgrowth – SIBO. How to diagnose and treat it in the practice of the family physician according to new guidelines. Lekarz POZ. 2022;8(1):24-36.
6. Bartuzi-Lepczyńska M, Ukleja-Sokołowska N.: Bacterial overgrowth of the small intestine - controversies and recommendations. Alergia Astma Immunologia. 2024, 29(1):39-45.