Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) jest coraz częściej diagnozowanym  zaburzeniem równowagi bakteryjnej w jelicie cienkim. SIBO obejmuje szereg objawów żołądkowo-jelitowych, które wynikają z obecności nadmiernej liczby bakterii w jelicie cienkim. Podstawą leczenia SIBO jest stosowanie antybiotyków. Jednym z nich jest Xifaxan, który obecnie wiedzie prym w leczeniu SIBO.  

Xifaxan – co to jest?

Xifaxan jest słabo wchłanialnym doustnym antybiotykiem o szerokim spektrum działania w organizmie człowieka. Lek ten zawiera rifaksyminę alfa, która jest środkiem przeciwbakteryjnym z grupy ryfamycyn. Xifaxan zastąpił dawniej stosowane w leczeniu SIBO ogólnoustrojowe leki przeciwbakteryjne, takie jak tetracykliny, fluorochinolony i kotrimoksazol. Działania niepożądane tych leków i ryzyko wystąpienia antybiotykooporności sprawiły, że obecnie w leczeniu SIBO najbardziej preferowany jest niewchłaniany z przewodu pokarmowego Xifaxan.

Na co jest lek Xifaxan?

Xifaxan jest lekiem powszechnie stosowanym w różnorodnych schorzeniach przewodu pokarmowego w wielu krajach europejskich, azjatyckich i afrykańskich. Wśród najczęstszych wskazań do zastosowania leku Xifaxan wymienia się zespół jelita drażliwego (IBS), biegunkę podróżnych wywołaną przez chorobotwórcze bakterie Escherichia coli oraz zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Poza tym Xifaxan jest lekiem często stosowanym w chorobie uchyłkowej jelita grubego, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego-Crohna, spontanicznym bakteryjnym zapaleniu otrzewnej oraz zakażeniu Clostridium difficile (jest to najczęstsza przyczyna biegunki szpitalnej, która nie jest związana z przyjmowaniem antybiotyków). Xifaxan bywa również przepisywany przez lekarzy u pacjentów ze stwierdzoną encefalopatią wątrobową (tj. zespole zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych, który wynika z niewydolności wątroby) oraz tzw. minimalną encefalopatią wątrobową (jest to częste powikłanie przewlekłych chorób wątroby, zwłaszcza marskości, które charakteryzuje się zaburzeniami sprawności poznawczej i psychomotorycznej).

Czy Xifaxan pomaga na SIBO i wzdęcia?

W świetle aktualnego stanu wiedzy naukowej, Xifaxan jest skuteczny głównie w leczeniu biegunki podróżnych, zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO), wzdęć czynnościowych i zespołu jelita drażliwego (IBS) oraz zapobieganiu nawrotom jawnej encefalopatii wątrobowej. Oznacza to, że Xifaxan pomaga złagodzić ogólne objawy SIBO, w tym nasilenie wzdęć brzucha. Odnotowane pozytywne efekty leczenia Xifaxanem mogą być ściśle związane z faktem, iż u pacjentów z zespołem jelita drażliwego (IBS) często współwystępuje SIBO – od 46 do nawet 84% przypadków. Główne bakterie chorobotwórcze odpowiedzialne za pojawienie się SIBO są szczególnie wrażliwe na działanie rifaksyminy alfa zawartej w Xifaxanie, która osiąga w jelicie cienkim znacznie większe stężenie, w porównaniu z innymi antybiotykami. Metaanaliza z 2017 roku, w tym przypadku zbiór 32 badań z łącznym udziałem 1331 osób wykazała, iż eradykacja bakterii w wyniku leczenia rifaksyminą alfa sięgała blisko 71%, natomiast poprawę lub nawet całkowite ustąpienie objawów odnotowano u około 68% pacjentów z SIBO. Xifaxan w leczeniu SIBO wydaje się być skuteczny i zarazem bezpieczny.

Xifaxan w leczeniu SIBO – jak działa?

Xifaxan jest środkiem przeciwbakteryjnym, który hamuje syntezę RNA poprzez wiązanie się z podjednostką beta bakteryjnej polimerazy RNA. Rifaksymina alfa zawarta w Xifaxanie wykazuje szerokie spektrum działania przeciwko bakteriom beztlenowym i tlenowym, zarówno Gram-ujemnym, jak i Gram-dodatnim, które występują w przewodzie pokarmowym człowieka. Główny mechanizm działania Xifaxanu polega zatem na bezpośredniej aktywności przeciwbakteryjnej w jelicie cienkim. Istnieją jednak pewne przesłanki pozwalające sądzić, że Xifaxan może również działać przeciwzapalnie poprzez regulację odpowiedzi immunologicznej. Co ciekawe, Xifaxan bywa często nazywany eubiotykiem, ponieważ pozwala przywrócić stan równowagi mikrobiomu przewodu pokarmowego. Przeprowadzone badania pokazały, że Xifaxan wywiera wpływ na skład oraz aktywność metaboliczną mikrobioty jelitowej, jak również komunikację między mikroorganizmami jelitowymi. Chociaż dokładne mechanizmy działania rifaksyminy alfa nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione, to istnieją jednak pośrednie dowody sugerujące, że Xifaxan wywiera pozytywny wpływ na nadwrażliwość trzewną, przepuszczalność bariery jelitowej i stabilizację składu mikroorganizmów jelitowych.

Po jakim czasie poprawa po Xifaxanie?

Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań pokazały, iż dwutygodniowe leczenie Xifaxanem jest skuteczne i dobrze tolerowane w łagodzeniu objawów u dorosłych pacjentów z biegunkową postacią zespołu jelita drażliwego (IBS) oraz zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Warto zauważyć, że Xifaxan w dawce 1600 mg na dobę stosowany przez 14 dni cechuje się najwyższym stopniem eradykacji SIBO. Taka dawka Xifaxanu jest właśnie zalecana przez Polskie Towarzystwo Gastroenterologii w leczeniu SIBO.

Ile razy dziennie brać Xifaxan?

Xifaxan w leczeniu SIBO może być skuteczny, zwłaszcza wtedy, gdy jest odpowiednio stosowany. W Polsce Xifaxan jest dostępny w postaci tabletek powlekanych 200 mg lub 400 mg. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii zaleca stosowanie Xifaxanu w tabletkach 200 mg cztery razy dziennie w schemacie 2–2–2–2 tabletki na dobę lub trzy razy dziennie w strategii 3–2–3 tabletki na dobę przez dwa tygodnie. Bardzo ważne jest, aby dzienna dawka Xifaxanu nie była niższa niż 1600 mg, gdyż właśnie takie leczenie spowoduje jednocześnie usunięcie SIBO i wyraźne zmniejszenie nasilenia objawów IBS.

Czy przy Xifaxanie trzeba brać probiotyki?

Literatura fachowa donosi, iż rifaksymina alfa, która stanowi główną substancję czynną leku Xifaxan pomaga przywrócić stan równowagi mikroorganizmów jelitowych. Przeprowadzone badania kliniczne sugerują, że Xifaxan może działać jako eubiotyk, ponieważ zwiększa liczebność pożytecznych bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus w jelitach oraz może chronić przed rozwojem dysbiozy jelitowej, czyli zaburzenia ilościowego i jakościowego składu mikroorganizmów występujących w przewodzie pokarmowym. Z tego powodu nie ma potrzeby brać probiotyków podczas leczenia Xifaxanem. Stosowanie odpowiednio dobranego probiotyku można rozważyć dopiero po zakończeniu leczenia Xifaxanem, jeśli zachodzi taka potrzeba.

Darmowe treści publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Jeśli tak, postaw mi wirtualną kawę. Dziękuję, pozwoli mi to publikować więcej wartościowych i bezpłatnych artykułów.

Czy przyjmowanie Xifaxanu jest bezpieczne?

Niejednokrotnie zdarza się, że pacjenci z SIBO i/lub IBS nie chcą przyjmować Xifaxanu z obawy przed wystąpieniem działań niepożądanych. Jak się jednak okazuje,  rifaksymina alfa zawarta w Xifaxanie jest antybiotykiem w znacznym stopniu nierozpuszczalnym w wodzie i marginalnie wchłanialnym z przewodu pokarmowego (maksymalnie 0,4%), co sprawia, że jej stosowanie wiąże się z niewielką liczbą ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Biorąc pod uwagę bardzo niską absorpcję rifaksyminy alfa z przewodu pokarmowego, profil tolerancji i bezpieczeństwa przyjmowania leku Xifaxan jest porównywalny z placebo. Warto również nadmienić o tym, że rifaksymina zawarta w Xifaxanie jest dobrze rozpuszczalna w obecności kwasów żółciowych w środowisku jelita cienkiego i wydalana z organizmu głównie wraz ze stolcem. Na domiar tego, Xifaxan charakteryzuje się niską opornością krzyżową z pozostałymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi. Xifaxan w leczeniu SIBO jest zatem bezpieczny dla zdrowia zdecydowanej większości pacjentów, a już zwłaszcza, gdy weźmiemy pod uwagę możliwe działania niepożądane alternatywnych antybiotyków.

Jaka dieta podczas brania Xifaxan?

Wiemy już, że Xifaxan jest skuteczny w leczeniu SIBO i IBS. Podczas leczenia Xifaxanem nie ma potrzeby przestrzegania żadnej restrykcyjnej diety. Po zakończeniu stosowania leku Xifaxan zaleca się włączyć dietę low FODMAP, która ogranicza spożycie łatwo fermentowalnych oligo-, di-, monosacharydów i polioli. Przez pierwsze 6 tygodni należy włączyć I fazę diety low FODMAP, a następnie wprowadzić II fazę diety (reintrodukcji), czyli zacząć ponownie sprawdzać indywidualną tolerancję organizmu na produkty o umiarkowanej i wysokiej zawartości składników z grupy FODMAP. Zobacz również mój wpis blogowy dotyczący wpływu diety low FODMAP na mikrobiotę jelitową.

Jeśli potrzebujesz konsultacji dietetycznej, pamiętaj o tym, że mój kalendarz jest dla Ciebie otwarty. Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: pixabay.com. 

Piśmiennictwo:         

1. Kimer N., Krag A., Møller S., et al.: Systematic review with meta-analysis: the effects of rifaximin in hepatic encephalopathy. Aliment Pharmacol Ther. 2014 Jul;40(2):123-32.

2. Shayto R.H., Abou Mrad R., Sharara A.I.: Use of rifaximin in gastrointestinal and liver diseases. World J Gastroenterol. 2016 Aug 07;22(29):6638-51.

3. Gatta L., Scarpignato C.: Systematic review with meta-analysis: rifaximin is effective and safe for the treatment of small intestine bacterial overgrowth. Aliment Pharmacol Ther. 2017 Mar;45(5):604-616.

4. Skrzydło-Radomańska B., Wronecki J.: Czy mikrobiotę jelitową można skutecznie modyfikować? Gastroenterologia Kliniczna. 2018, 10 (4), 123–134.

5. Banasiewicz T., Paszkowski J., Borejsza-Wysocki M. i wsp.: Skuteczność profilaktycznej terapii łączonej (rifaksymina alfa + prebiotyk arabinogalaktan z laktoferyną) na funkcje przewodu pokarmowego u pacjentów z rozpoznaną objawową niepowikłaną chorobą uchyłkową. Pol Przegl Chir, 2019: 91 (4), 1-8.

6. Ng Q.X., Loke W., Foo N.X., et al.: A systematic review of the use of rifaximin for Clostridium difficile infections. Anaerobe. 2019 Feb;55:35-39.

7. Menshawy A., Mattar O., Barssoum K., et al.: Safety and Efficacy of Rifaximin in Prophylaxis of Spontaneous Bacterial Peritonitis: A Systematic Review and Meta-analysis. Curr Drug Targets. 2019;20(4):380-387.

8. Chey W.D., Shah E.D., DuPont H.L.: Mechanism of action and therapeutic benefit of rifaximin in patients with irritable bowel syndrome: a narrative review. Therap Adv Gastroenterol. 2020 Jan 23;13:1756284819897531.

9. Sometti D., Ballan C., Wang H., et al.: Effects of the antibiotic rifaximin on cortical functional connectivity are mediated through insular cortex. Sci Rep. 2021 Feb 24;11(1):4479.

10. Pimentel M, Saad RJ, Long MD, et al.: ACG Clinical Guideline: small intestinal bacterial overgrowth. Am J Gastroenterol 2020; 115: 165-178.

11. Jabłkowski M, Białkowska-Warzecha J, Jabłkowska A.: Zespół rozrostu bakteryjnego – SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych? Lekarz POZ 2022; 8 (1): 24-36.