Kwasy ALA, EPA i DHA zaliczane są do najważniejszych dla zdrowia człowieka długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Dobrze wiadomo, że kwasy omega-3 wykazują właściwości przeciwzapalne i immunomodulujące. Wyniki badań pokazują, że kwasy omega-3 mają działanie ochronne przed chorobami tarczycy oraz mogą łagodzić objawy niektórych chorób autoimmunologicznych. Przyjrzyjmy się bliżej, jak działają kwasy omega-3 w Hashimoto.

Choroba Hashimoto – przyczyny, objawy i leczenie

Choroba Hashimoto, czyli fachowo przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy jest uważana za najczęściej występującą chorobę o podłożu autoimmunizacyjnym. W przebiegu choroby Hashimoto obserwuje się obecność przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (a-TPO) i tyreoglobulinie (a-TG), które produkowane są przez układ immunologiczny. Ich stała obecność we krwi przyczynia się do stopniowego zaniku komórek pęcherzykowych tarczycy oraz w rezultacie do jej niedoczynności na tle autoimmunologicznym. Wśród przyczyn rozwoju choroby Hashimoto wymienia się predyspozycje genetyczne, czynniki środowiskowe oraz zaburzenia układu odpornościowego. Główne objawy wskazujące na chorobę Hashimoto związaną z niedoborem hormonów tarczycy to: ciągłe uczucie zimna, zmęczenie, senność, obniżenie nastroju, apatia, zaburzenia pamięci, zwiększenie masy ciała, rzadsze oddawanie stolca (nawet zaparcia), spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze krwi, sucha, łuszcząca się i blada skóra, zaburzenia miesiączkowania oraz niepłodność. Objawy choroby Hashimoto rozwijają się powoli (zwykle w ciągu lat), w miarę stopniowego niszczenia gruczołu tarczowego i zmniejszania się produkcji hormonów tarczycy. Farmakoterapia jest podstawowym elementem leczenia osób z chorobą Hashimoto. Stosuje się leczenie substytucyjne, czyli podawanie brakujących hormonów tarczycy zazwyczaj do końca życia, najczęściej w postaci lewotyroksyny (Euthyrox lub Letrox), która jest syntetycznym analogiem tyroksyny (T4) o podobnym działaniu do naturalnie produkowanych hormonów przez tarczycę. Jednak prawidłowo zbilansowana dieta bogata w składniki odżywcze potrzebne do syntezy hormonów T3 i T4, antyoksydanty, związki o właściwościach przeciwzapalnych oraz ograniczająca substancje antyodżywcze ma również olbrzymie znaczenie dla stanu zdrowia pacjentów z chorobą Hashimoto. Zobacz mój wpis blogowy na temat diety w Hashimoto.

Kwasy omega-3 – właściwości

Z aktualnych badań wynika, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwmiażdżycowe, przeciwnadciśnieniowe, przeciwdepresyjne, przeciwlękowe oraz prokognitywne (wzmacniające zdolności poznawcze u osób starszych). Kwasy tłuszczowe omega-3 usprawniają przepływ krwi w naczyniach krwionośnych oraz polepszają funkcje śródbłonka naczyniowego. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 korzystnie wpływają również na profil lipidowy krwi z uwagi na to, że zmniejszają stężenie triglicerydów oraz cholesterolu frakcji LDL (tzw. „złego” cholesterolu) we krwi. Poza tym przeprowadzone badania wykazały, że kwasy omega-3 mogą skutecznie wspomagać leczenie depresji, zaburzeń lękowych, zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), łuszczycy, zespołu suchego oka, niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD) oraz chorób autoimmunologicznych.

Kwasy omega-3 w Hashimoto

Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA) ułatwiają konwersję T4 w T3 w wątrobie, poprawiają wrażliwość tkanek na działanie hormonów tarczycy, zmniejszają syntezę mediatorów reakcji zapalnych oraz pobudzają syntezę cytokin o właściwościach przeciwzapalnych, co jest kluczowe w profilaktyce i leczeniu choroby Hashimoto. Regularne spożywanie tłustych gatunków ryb lub suplementacja kwasów Omega-3 może zapobiegać wystąpieniu schorzeń autoimmunologicznych. Wykazano, iż stałe spożycie (2 razy w tygodniu) tłustych ryb bogatych w kwasy omega-3 (EPA i DHA) chroni przed poporodowym zapaleniem tarczycy. Kwasy omega-3 w Hashimoto mogą zmniejszać ogólnoustrojowy stan zapalny i łagodzić nasilenie niektórych objawów choroby. Fachowa literatura donosi, iż suplementacja diety kwasami omega-3 w postaci oleju rybiego w dawce 1000 mg na dobę (460 mg EPA i 380mg DHA) z dodatkiem lub bez witaminy D (2000 IU na dobę) przez okres 5 lat może zmniejszać częstość występowania chorób autoimmunologicznych o 15% u osób powyżej 50. roku życia. Sugeruje się, że kwasy omega-3 (EPA i DHA) oraz selen mają działanie ochronne przed chorobami tarczycy i mogą zmniejszać ryzyko rozwoju raka tarczycy. Kwasy omega-3 mogą przeciwdziałać rozwojowi Hashimoto, jak również korygować nieznacznie podwyższony poziom TSH we krwi w subklinicznej niedoczynności tarczycy (utajonej, skąpoobjawowej). Główne mechanizmy działania kwasów omega-3 w Hashimoto obejmują zmniejszenie produkcji cytokin prozapalnych oraz wzrost stężenia przeciwzapalnych metabolitów (marezyn, rezolwin, protektyn), które wygaszają ostry stan zapalny.

Kwasy omega-3 – działanie przeciwzapalne

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 mogą zmniejszać stan zapalny poprzez różne mechanizmy, takie jak obniżenie syntezy cytokin prozapalnych (TNF-α, IL-1β), prostaglandyn i leukotrienów, a także kontrolowanie chemotaksji leukocytów, ekspresji cząsteczek adhezyjnych i interakcji leukocytów ze śródbłonkiem naczyń krwionośnych. W ostatnich latach pojawiły się nowe klasy mediatorów lipidowych, które odgrywają kluczową rolę w wygaszaniu stanu zapalnego. Są one endogennie wytwarzane podczas stanu zapalnego z długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (zwłaszcza EPA i DHA). Substancje te wykazują silne właściwości przeciwzapalne, służąc jako wyspecjalizowane mediatory lipidowe o działaniu prowygaszeniowym w miejscu zapalenia. Bioaktywne metabolity wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, takie jak rezolwiny, marezyny i protektyny mają nie tylko dobrze udokumentowane właściwości przeciwzapalne, lecz ogólnie korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Stale rosnąca liczba dowodów naukowych wskazuje na ważną rolę tych przeciwzapalnych metabolitów kwasów omega-3 (EPA i DHA w regulacji procesów autoimmunologicznych i zapalnych. Kwasy omega-3 w Hashimoto mogą być pomocne właśnie ze względu na to, iż są prekursorami wielu różnych mediatorów przeciwzapalnych.

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Doceń mnie, postaw mi wirtualną kawę w ramach podziękowania za moją pracę.

Kwasy omega-3 – jakie ryby przy Hashimoto?

Tłuste ryby są głównym źródłem pokarmowym długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (EPA i DHA), których pozytywny wpływ na przewlekły stan zapalny i schorzenia autoimmunologiczne jest dobrze znany. Zalecana w Hashimoto przeciwzapalna dieta śródziemnomorska charakteryzuje się spożyciem głównie małych tłustych ryb, takich jak sardele, sardynki i makrele, które wiążą się z niskim ryzykiem skażenia metalami ciężkimi i innymi zanieczyszczeniami morskimi (w porównaniu z dużymi rybami drapieżnymi). Wyniki przeprowadzonych badań sugerują, że regularne spożywanie odpowiednich ilości kwasów tłuszczowych omega-3 może chronić przed rozwojem autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, podczas gdy stałe narażenie na metale ciężkie i inne zanieczyszczenia morskie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia autoimmunizacji tarczycy. Dużą rolę odgrywa zatem rodzaj spożywanych ryb, a nie spożycie ryb samo w sobie. Największe korzyści zdrowotne przynosi regularne włączanie do diety tłustych ryb bogatych w kwasy omega-3, które cechują się jednocześnie niską zawartością zanieczyszczeń morskich. Według Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) oraz Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska (EPA) bezpiecznie można spożywać 2-3 porcje w tygodniu takich ryb, jak łosoś, makrela atlantycka, pstrąg słodkowodny, makrela kolias, sardela, sardynki oraz śledź.

Kwasy omega-3 w Hashimoto – dawkowanie

Tłuste ryby, jak również suplementy diety (m.in.: olej z wątroby dorsza – tran, olej z kryla antarktycznego, olej rybi, olej z mikroalg Schizochytrium sp.) dostarczają dużych ilości kwasów omega-3, zwłaszcza kwasu eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA). Aby w pełni wykorzystać ogromny potencjał przeciwzapalny kwasów omega-3 w Hashimoto i innych schorzeniach autoimmunologicznych należy zwrócić uwagę na regularną podaż tych kwasów w odpowiednich dawkach. Kwasy omega-3 w Hashimoto zaleca się stosować w dobowej dawce wynoszącej 2 g (EPA i DHA łącznie) przez okres co najmniej 10-12 tygodni wraz z posiłkiem zawierającym tłuszcze. Najlepiej jednak kwasy omega-3 w Hashimoto przyjmować przez cały rok bez przerwy, zwłaszcza wtedy, gdy nie spożywamy regularnie tłustych ryb z określonych powodów.

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem klinicznym, aby omówić dietę i suplementację w zaburzeniach lękowych? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: unsplash.com

Piśmiennictwo:        

1. Materac E, Marczyński Z, Bodek KH.: Rola kwasów tłuszczowych Omega-3 i Omega-6 w organizmie człowieka. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVI, 2013, 2, 225 – 233.
2. Zheng JS, Hu XJ, Zhao YM, et al.: Intake of fish and marine n-3 polyunsaturated fatty acids and risk of breast cancer: meta-analysis of data from 21 independent prospective cohort studies. BMJ. 2013 Jun 27:346:f3706.
3. Benvenga S, Vigo MT, Metro D, et al.: Type of fish consumed and thyroid autoimmunity in pregnancy and postpartum. Endocrine. 2016 Apr;52(1):120-9.
4. Reimers A, Ljung H.: The emerging role of omega-3 fatty acids as a therapeutic option in neuropsychiatric disorders. Ther Adv Psychopharmacol. 2019 Jun 24;9:2045125319858901.
5. Guo XF, Li KL, Li JM, et al.: Effects of EPA and DHA on blood pressure and inflammatory factors: a meta-analysis of randomized controlled trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019;59(20):3380-3393.
6. Benvenga S, Vita R, Di Bari F, et al.: Stable consumption of swordfish favors, whereas stable consumption of oily fish protects from, development of postpartum thyroiditis. Endocrine. 2019 Jul;65(1):94-101.
7. Bernasconi AA, Wiest MM, Lavie CJ, et al.: Effect of Omega-3 Dosage on Cardiovascular Outcomes: An Updated Meta-Analysis and Meta-Regression of Interventional Trials. Mayo Clin Proc. 2021 Feb;96(2):304-313.
8. von Schacky C.: Importance of EPA and DHA Blood Levels in Brain Structure and Function. Nutrients. 2021 Mar 25;13(4):1074.
9. Benvenga S, Famà F, Perdichizzi LG, et al.: Fish and the Thyroid: A Janus Bifrons Relationship Caused by Pollutants and the Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 May 27:13:891233.
10. Hahn J, Cook NR, Alexander EK, et al.: Vitamin D and marine omega 3 fatty acid supplementation and incident autoimmune disease: VITAL randomized controlled trial. BMJ. 2022 Jan 26;376:e066452.
11. Ruggeri RM, Barbalace MC, Croce L, et al.: Autoimmune Thyroid Disorders: The Mediterranean Diet as a Protective Choice. Nutrients. 2023 Sep 12;15(18):3953.
12. Ziaei S, Mohammadi S, Hasani M, et al.: A systematic review and meta-analysis of the omega-3 fatty acids effects on brain-derived neurotrophic factor (BDNF). Nutr Neurosci. 2024 Jul;27(7):715-725.
13. Bafkar N, Zeraattalab-Motlagh S, Jayedi A, et al.: Efficacy and safety of omega-3 fatty acids supplementation for anxiety symptoms: a systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials. BMC Psychiatry. 2024 Jun 18;24(1):455.