Zespół jelita drażliwego (IBS) jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarzy zarówno podstawowej, jak i specjalistycznej opieki zdrowotnej. IBS jest obecnie najczęściej spotykanym zaburzeniem czynnościowym przewodu pokarmowego, które dotyka około 10% społeczeństwa. Zmiana diety i stylu życia należą do podstawowych zaleceń na pierwszym etapie leczenia zespołu jelita drażliwego. U wielu pacjentów z IBS wprowadza się również leki i/lub suplementy diety. Sprawdźmy, jakie suplementy na zespół jelita drażliwego są najbardziej polecane.

Witamina D

Listę najczęściej zalecanych suplementów na zespół jelita drażliwego warto rozpocząć od witaminy D. Fachowa literatura donosi, iż niedobór witaminy D jest zjawiskiem dosyć często występującym wśród pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Nie od dziś wiadomo, że niedobór witaminy D jest związany z patogenezą zespołu jelita drażliwego. Wyniki metaanalizy przeprowadzonych badań klinicznych z randomizacją (RCTs) pokazały, że suplementacja witaminą D może przyczyniać się do zmniejszenia nasilenia objawów zespołu jelita drażliwego (m.in.: bólów brzucha, biegunki, zaparć i wzdęć) oraz poprawy jakości życia w grupie pacjentów, u których stwierdzono początkowo niedobór witaminy D. Sugeruje się, że suplementacja witaminą D może prowadzić do polepszenia jakości życia nie tylko w wyniku złagodzenia dolegliwości jelitowych, lecz także zmniejszenia objawów lękowych i depresyjnych, które często współwystępują u osób z zespołem jelita drażliwego. Ponadto witamina D może zmniejszać stan zapalny błony śluzowej jelit i łagodzić problemy psychologiczne oraz psychiatryczne. Zalecana dawka profilaktyczna witaminy D wynosi od 800 do 2000 IU na dobę u dorosłych.

Olejek z mięty pieprzowej

Wśród suplementów diety na zespół jelita drażliwego, które rekomendowane są przez Polskie Towarzystwo Gastroenterologii znajduje się między innymi olejek z mięty pieprzowej. Mięta jest stosowana na całym świecie od dziesięcioleci ze względu na swoje właściwości łagodzące zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Bioaktywnym składnikiem olejku miętowego jest mentol, który znajduje zastosowanie w leczeniu zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, do których zalicza się zespół jelita drażliwego. Olejek z mięty pieprzowej może być skutecznym sposobem leczenia globalnych objawów choroby i bólu brzucha w zespole jelita drażliwego. Głównym mechanizmem działania olejku z mięty pieprzowej jest działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego oraz działanie wiatropędne. Ponadto olejek miętowy może zmniejszać nadwrażliwość trzewną i wpływać pozytywnie na czynność ośrodkowego układu nerwowego. Średnia skuteczność zastosowania preparatu olejku miętowego (15-60 minut przed posiłkiem) w redukcji objawów zespołu jelita drażliwego i poprawy jakości życia wynosi 58%. Zaleca się stosować olejek z mięty pieprzowej w kapsułkach z otoczką w dawce 180-200 mg trzy razy dziennie przez 2-4 tygodnie u pacjentów z zespołem jelita drażliwego, u których dominują bóle brzucha oraz wzdęcia. Olejek z mięty pieprzowej stosowany w zalecanych dawkach jest bezpiecznym suplementem na zespół jelita drażliwego, który w zasadzie nie wywołuje żadnych poważnych skutków ubocznych.

Kwasy omega-3 na jelita

Kwasy omega-3 (głównie EPA i DHA) są często stosowane jako suplementy na zespół jelita drażliwego oraz nieswoiste choroby zapalne jelit. Są one dobrze znane ze swoich właściwości przeciwzapalnych, które pomagają zmniejszyć ogólnoustrojowy stan zapalny. Główne mechanizmy działania długołańcuchowych kwasów omega-3 obejmują zmniejszenie produkcji chemokin prozapalnych oraz wzrost stężenia przeciwzapalnych metabolitów (rezolwin), które wygaszają ostry stan zapalny. Kwasy omega-3 pomagają przywrócić równowagę ekosystemu mikroorganizmów jelitowych (tzw. stan eubiozy), co sprzyja nasileniu produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (w tym maślanu) o działaniu przeciwzapalnym. Przeprowadzone badania wykazały, że u osób z zespołem jelita drażliwego wysoki stosunek kwasów omega-6 do omega-3 może nasilać objawy somatyczne i depresyjne. Z tego powodu zaleca się, aby osoby z zespołem jelita drażliwego spożywały 2–3 porcje ryb tygodniowo (1 porcja to około 150 g), w tym 1-2 razy w tygodniu tłuste ryby (np. łosoś, makrela atlantycka, pstrąg tęczowy). Tłuste ryby są podstawowym źródłem długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Suplementy na zespół jelita drażliwego zawierające kwasy EPA i DHA powinny być zatem koniecznie stosowane u tych pacjentów, którzy z określonych powodów nie spożywają ryb i owoców morza. Dobrym wyborem dla większości osób z zespołem jelita drażliwego będzie wysokiej jakości olej z wątroby dorsza (tran) lub olej z kryla antarktycznego, zaś u wegan świetnie sprawdzi się skoncentrowany olej z mikroalg Schizochytrium sp.

Probiotyk Lactobacillus plantarum 299v

Gdy mowa o suplementach na zespół jelita drażliwego, nie mogło zabraknąć probiotyków, czyli żywych drobnoustrojów, które podawane w odpowiednich ilościach wykazują korzystny efekt zdrowotny. U osób z zespołem jelita drażliwego często obserwuje się nieprawidłowości w składzie i funkcjonowaniu mikroorganizmów zasiedlających jelita, co może przyczyniać się do wystąpienia objawów w przebiegu choroby. Jednym ze szczepów probiotycznych, które rekomenduje się pacjentom z zespołem jelita drażliwego jest Lactobacillus plantarum 299v. Wykazano, iż 4-tygodniowe stosowanie Lactobacillus plantarum 299v w dawce 5 x 10⁷ CFU zmniejsza typowe objawy zespołu jelita drażliwego, takie jak wzdęcia i bóle brzucha, jak również normalizuje stolec oraz poprawia jakość życia pacjentów z IBS. Szczep probiotyczny Lactobacillus plantarum 299v zwiększa również wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Probiotyk Lactobacillus plantarum 299v może poprawiać jelitową absorpcję żelaza w wyniku modyfikacji aktywności metabolicznej mikrobioty przewodu pokarmowego i obniżenia pH jelita, jak również działania przeciwzapalnego i immunomodulującego, czego następstwem jest obniżenie stężenia hepcydyny – białka, które w określonych sytuacjach prowadzi do spadku poziomu żelaza we krwi. Ponadto wyniki dotychczasowych badań sugerują, iż probiotyk Lactobacillus plantarum 299v przeciwdziała lub nawet zapobiega kolonizacji jelit przez chorobotwórczą bakterię Clostridium difficile u pacjentów leczonych antybiotykami. Zobacz również mój wpis blogowy na temat diety w zespole jelita drażliwego.

Probiotyk Saccharomyces boulardii CNCM I-745

Kolejnym suplementem na zespół jelita drażliwego, który może być pomocny w łagodzeniu uporczywych objawów jelitowych jest probiotyk zawierający szczep Saccharomyces boulardii CNCM I-745. Wykazano, że probiotyk Saccharomyces boulardii CNCM I-745 podawany w ilości 5 x 10⁹ CFU/kaps. lub 250 mg dwa razy dziennie przyczynia się do złagodzenia objawów choroby i poprawy jakości życia u osób z zespołem jelita drażliwego. Ponadto wyniki niedawnego badania przeprowadzonego przez naukowców z Argentyny pokazały, że pacjenci z zespołem jelita drażliwego (postać biegunkowa), którzy stosowali dietę low FODMAP i przyjmowali probiotyk Saccharomyces boulardii CNCM I-745 w dawce 10 miliardów CFU na dzień uzyskali znaczące zmniejszenie objawów choroby już po 15 dniach suplementacji. Oprócz tego po 15 dniach stwierdzono znaczne zmniejszenie stężenia wodoru w wydychanym powietrzu w teście oddechowym z użyciem laktulozy wśród pacjentów przestrzegających diety low FODMAP i przyjmujących probiotyk Saccharomyces boulardii CNCM I-745. Wydaje się zatem, że szczep Saccharomyces boulardii CNCM I-745 może być pomocny u osób zmagających się z przerostem bakteryjnym jelita cienkiego (SIBO) i postacią biegunkową zespołu jelita drażliwego (IBS-D). Literatura fachowa donosi, iż probiotyk Saccharomyces boulardii CNCM I-745 wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, troficzne na błonę śluzową jelit oraz przywracające prawidłową równowagę mikroorganizmów jelitowych.

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Jeśli tak, postaw mi wirtualną kawę w ramach podziękowania za moją pracę.

Babka płesznik na jelita

Na pytanie o to, jakie suplementy na zespół jelita drażliwego warto przyjmować, wielu ekspertów z całą pewnością wymieni nasiona babki płesznik. Babka płesznik (Plantago Psyllium L.) to roślina, której nasiona cechują się wysoką zawartością frakcji rozpuszczalnej błonnika pokarmowego. Suplementacja nasion babki płesznik jest często zalecana w przypadku osób chorujących na zespół jelita drażliwego. Okazuje się, że nasiona babki płesznik pomagają zmniejszyć wzdęcia, bóle brzucha oraz zaparcia. Babka płesznik reguluje pracę przewodu pokarmowego i korzystnie wpływa na rytm wypróżnień. Błonnik rozpuszczalny zawarty w nasionach babki płesznik ułatwia wypróżnianie. W przypadku zaparć nasiona babki płesznik powodują zmiękczenie twardego stolca, zaś w przypadku biegunki utwardzają luźny stolec i stabilizują częstotliwość oraz konsystencję wypróżnień u osób z zespołem jelita drażliwego. Jednak, aby nasiona babki płesznik spełniały swoje funkcje, ważne jest spożywanie odpowiedniej ilości wody wraz z przyjmowanym suplementem na zespół jelita drażliwego. Eksperci sugerują, aby spożywać każdego dnia co najmniej 20 g nasion babki płesznik wraz z minimum 500 ml wody. Warto podkreślić, że wszystkie osoby stosujące nasiona babki płesznik powinny spożywać co najmniej 2 litry płynów dziennie, ponieważ jest to kluczowe dla zapewnienia prawidłowej skuteczności działania nasion babki płesznik. Wytyczne Kanadyjskiego Towarzystwa Gastroenterologii zalecają stosowanie suplementów zawierających nasiona babki płesznik u osób z zespołem jelita drażliwego, ponieważ jest to opłacalna, bezpieczna i akceptowana przez pacjentów forma leczenia, która przynosi pozytywne efekty w leczeniu objawów IBS. Sprawdź także bogatą ofertę gotowych jadłospisów low FODMAP na zespół jelita drażliwego oraz SIBO.

Maślan sodu

Ostatnim omawianym w tym artykule suplementem na zespół jelita drażliwego jest maślan sodu. Kwas masłowy jest substancją naturalnie produkowaną w jelitach, która posiada działanie przeciwzapalne i immunoregulacyjne. Stanowi ważny składnik energetyczny dla komórek nabłonkowych jelita grubego, przyspiesza proces gojenia i regenerację bariery jelitowej, usprawnia motorykę przewodu pokarmowego oraz zmniejsza stres oksydacyjny. Kwas masłowy w medycynie jest najczęściej wykorzystywany w postaci soli sodowej, czyli maślanu sodu. W jednym z ostatnich badań polskich naukowców stwierdzono, że 12-tygodniowa suplementacja maślanem sodu w dobowej dawce wynoszącej 300 mg (podzielonej na dwie mniejsze dawki w ciągu dnia) przyczyniła się do istotnego złagodzenia objawów zespołu jelita drażliwego, takich jak ból brzucha, nadmierne oddawanie gazów jelitowych, biegunki, zaparcia, nagła potrzeba wypróżnienia, nudności i wymioty. Poza tym u badanych pacjentów z zespołem jelita drażliwego odnotowano poprawę jakości życia. Wyniki innych dotychczas przeprowadzonych badań w tej materii wykazały, że 12-tygodniowa suplementacja maślanem sodu może zmniejszać częstość występowania spontanicznego i poposiłkowego bólu brzucha oraz bólu podczas wypróżnień, a także naglącego parcia na stolec.

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: unsplash.com

Piśmiennictwo:        

1. Huang H, Lu L, Chen Y, et al.: The efficacy of vitamin D supplementation for irritable bowel syndrome: a systematic review with meta-analysis. Nutr J. 2022 May 5;21(1):24.
2. Bin Y, Kang L, Lili Y.: Vitamin D status in irritable bowel syndrome and the impact of supplementation on symptoms: a systematic review and meta-analysis. Nutr Hosp. 2022 Oct 17;39(5):1144-1152.
3. Głąbska D, Kołota A, Lachowicz K, et al.: Vitamin D Supplementation and Mental Health in Inflammatory Bowel Diseases and Irritable Bowel Syndrome Patients: A Systematic Review. Nutrients. 2021 Oct 19;13(10):3662.
4. Khanna R, MacDonald JK, Levesque BG.: Peppermint oil for the treatment of irritable bowel syndrome: a systematic review and meta-analysis. J Clin Gastroenterol. 2014 Jul;48(6):505-12.
5. Ingrosso MR, Ianiro G, Nee J, et al.: Systematic review and meta-analysis: efficacy of peppermint oil in irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther. 2022 Sep;56(6):932-941.
6. Scarpellini E, Broeders B, Schol J, et al.: The Use of Peppermint Oil in Gastroenterology. Curr Pharm Des. 2023;29(8):576-583.
7. Costantini L, Molinari R, Farinon B, et al.: Impact of Omega-3 Fatty Acids on the Gut Microbiota. Int J Mol Sci. 2017 Dec 7;18(12):2645.
8. Fu Y, Wang Y, Gao H, et al.: Associations among Dietary Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids, the Gut Microbiota, and Intestinal Immunity. Mediators Inflamm. 2021 Jan 2;2021:8879227.
9. Sanders AE, Weatherspoon ED, Ehrmann BM, et al.: Ratio of Omega-6/Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids Associated With Somatic and Depressive Symptoms in People With Painful Temporomandibular Disorder and Irritable Bowel Syndrome. J Pain. 2022 Oct;23(10):1737-1748.
10. Ducrotté P, Sawant P, Jayanthi V.: Clinical trial: Lactobacillus plantarum 299v (DSM 9843) improves symptoms of irritable bowel syndrome. World J Gastroenterol. 2012 Aug 14;18(30):4012-8.
11. Vonderheid SC, Tussing-Humphreys L, Park C, et al.: A Systematic Review and Meta-Analysis on the Effects of Probiotic Species on Iron Absorption and Iron Status. Nutrients. 2019 Dec 3;11(12):2938.
12. Bustos Fernández LM, Man F, Lasa JS.: Impact of Saccharomyces boulardii CNCM I-745 on Bacterial Overgrowth and Composition of Intestinal Microbiota in Diarrhea-Predominant Irritable Bowel Syndrome Patients: Results of a Randomized Pilot Study. Dig Dis. 2023;41(5):798-809.
13. Radziszewska M, Smarkusz-Zarzecka J, Ostrowska L.: Nutrition, Physical Activity and Supplementation in Irritable Bowel Syndrome. Nutrients. 2023 Aug 21;15(16):3662.

Pozostała bibliografia dostępna u autora.