Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) to coraz częściej diagnozowane schorzenie przewodu pokarmowego, które objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi wynikającymi z obecności nadmiernej liczby bakterii w jelicie cienkim. Jednym z czynników przyczyniających się do rozwoju SIBO jest upośledzenie pracy wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) w obrębie jelita. Dowiedzmy się zatem, jak naprawić MMC i złagodzić objawy SIBO.

MMC – co to jest?

Znakiem prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego człowieka jest między innymi sprawnie działający wędrujący kompleks mioelektryczny (ang. migrating motor complex – MMC), który reguluje motorykę jelit. Wędrujący kompleks mioelektryczny (MMC) nazywany bywa potocznie wewnętrznym odkurzaczem, sprzątaczem, miotłą, gospodynią jelit, a także wewnętrzną szczotką. Otóż jelito cienkie posiada funkcję samodzielnego oczyszczania, która następuje poprzez tzw. nawracającą perystaltykę poprzedzającą zależną od wędrujących kompleksów motorycznych (MMC). Migrujący kompleks motoryczny (MMC) posiada trzy fazy, a mianowicie spoczynku, nieregularnej aktywności elektrycznej i motorycznej oraz wyzwolenia właściwej aktywności skurczowej. Wędrujący kompleks mioelektryczny fazy III to nic innego jak intensywna fazowa i toniczna aktywność skurczowa, która zaczyna się już w żołądku lub proksymalnym jelicie cienkim i przechodzi w kierunku jelita grubego (okrężnicy), sprawnie przesuwając treść pokarmową, wydzieliny oraz bakterie. Przeprowadzone badania wykazały, że u osób z zespołem jelita drażliwego (IBS) i zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) aktywność fazy III MMC jest obniżona. Ważnym celem pracy wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) jest oczyszczenie jelita cienkiego z niestrawionych resztek pokarmowych, aby przygotować przewód pokarmowy do przyjęcia nowej porcji pokarmu. Właśnie dzięki tej aktywności, wędrujący kompleks mioelektryczny (MMC) stanowi naturalną obronę organizmu przed zastojem treści pokarmowej w układzie trawiennym i rozrostem bakterii w jelicie cienkim. Upośledzenie funkcjonowania migrującego kompleksu motorycznego (MMC) sprzyja zatem rozwojowi zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Jeśli planujesz niebawem badanie na SIBO koniecznie sprawdź, jak się odpowiednio przygotować do testu wodorowo-metanowego.

Co zaburza MMC?

Praca wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) może zostać zakłócona przez zaburzenia motoryki zarówno górnego, jak i dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Motoryką przewodu pokarmowego nazywamy aktywność mioelektryczną i ruchową poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego (np. żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego). Do zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego i zakłócenia pracy wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) bardzo często prowadzi neuropatia cukrzycowa (uszkodzenie nerwów), która jest najczęstszym przewlekłym powikłaniem cukrzycy. Neuropatia cukrzycowa może również wystąpić z innych przyczyn niezwiązanych z cukrzycą, np. w wyniku przewlekłego nadużywania alkoholu, w stanach niedoboru witamin z grupy B, a także w przebiegu niektórych niezakaźnych chorób przewlekłych, tj. neurologicznych, nowotworowych oraz w ostatnim stadium przewlekłej choroby nerek (mocznicy). Oprócz neuropatii cukrzycowej, motorykę przewodu pokarmowego i pracę wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) zakłócają leki przeciwbiegunkowe, leki przeciwcholinergiczne (stosowane np. w astmie, czy zespole pęcherza nadreaktywnego), leki zobojętniające kwas solny (inhibitory pompy protonowej – IPP) oraz opioidy, czyli powszechnie przepisywane leki przeciwbólowe. Leki te mogą zmniejszać ruchy napędowe przewodu pokarmowego i ułatwiać rozrost bakterii w jelicie cienkim. Ponadto prawidłowe działanie migrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) może zostać zakłócone przez operacje w obrębie jamy brzusznej (np. cesarskie cięcie u kobiet ciężarnych), uszkodzenie lub upośledzenie pracy zastawki krętniczo-kątniczej, a także nieprawidłowości anatomiczne w obrębie jelit i w budowie jelita cienkiego (np. przepukliny). Wymienione czynniki zaburzają motorykę przewodu pokarmowego, hamują działanie wędrującego kompleksu motorycznego (MMC) i ułatwiają rozrost w jelicie cienkim bakterii z rodzin, takich jak na przykład Escherichia coli, Fusobacterium, Haemophilus, Bacteroides, Klebsiella, Neisseria, Veillonella, a także grzybów Candida albicans, Candida dubliniensis i Candida glabrata.

Co przerywa MMC?

Literatura fachowa donosi, iż regularne spożywanie nawet niewielkich przekąsek pomiędzy głównymi posiłkami (w tym picie kawy z mlekiem, czy herbaty z miodem) wiąże się z przerywaniem aktywności wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC). Wiemy już, że głównym zadaniem migrującego kompleksu motorycznego (MMC) jest usuwanie niestrawionych resztek pokarmowych oraz nadmiaru bakterii z obszaru jelita cienkiego w okresie międzyposiłkowym i nocnym. Stąd też w celu zapobiegania rozwojowi zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) i związanych z nim uporczywych dolegliwości żołądkowo-jelitowych, zaleca się regularne spożywanie posiłków w odstępach trwających 3-4 godziny i unikanie jakiegokolwiek podjadania między posiłkami. W okresie międzyposiłkowym wskazane jest natomiast spożywanie niegazowanej wody, bez żadnych dodatkowych składników. Wśród innych przyczyn, które mogą prowadzić do przerywania i zakłócenia pracy wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) można wymienić m.in.: infekcje układu pokarmowego, choroby autoimmunologiczne, zaburzenia gospodarki węglowodanowej (np. hiperglikemię poposiłkową, insulinooporność), niedoczynność tarczycy, dysfunkcję nerwu błędnego, chroniczny stres, dysbiozę jelitową (tj. zaburzenia ilościowe i jakościowe w składzie mikrobioty przewodu pokarmowego), a nawet częste żucie gumy. W praktyce większość pacjentów ze stwierdzonym zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) oraz zespołem jelita drażliwego (IBS) zwykle zmaga się z więcej niż jedną przyczyną choroby.

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Jeśli tak, postaw mi wirtualną kawę w ramach podziękowania za moją pracę.

Jak naprawić MMC?

Wiele osób, u których stwierdzono zespół jelita drażliwego (IBS) i/lub zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) zastanawia się, jak naprawić MMC. Otóż unikanie podjadania pomiędzy posiłkami jest zaleceniem, które jest ważne zarówno pod kątem zapobiegania, jak i leczenia zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) oraz zespołu jelita drażliwego (IBS). Regularne spożywanie 3-5 sycących i odżywczych posiłków w ciągu dnia (w zależności od indywidualnego zapotrzebowania kalorycznego) w ostępach trwających 3-5 godzin może niewątpliwie usprawnić pracę wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC). Ponadto w celu złagodzenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych występujących w SIBO i IBS oraz naprawienia aktywności migrującego kompleksu motorycznego (MMC) ważne jest, aby każdego dnia zapewnić odpowiedniej długości nocną przerwę od spożywania posiłków trwającą od 10 do nawet 14-16 godzin. Zarówno podczas 4-godzinnej przerwy pomiędzy głównymi posiłkami, jak i długiej nocnej przerwy od spożywania posiłków dochodzi do zwiększenia aktywności wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC), którego praca jest zaburzona u pacjentów z IBS oraz SIBO. Warto nadmienić o tym, że kluczowa jest także odpowiednia dostępność energii w diecie, aby naprawić MMC i pozbyć się SIBO. Okazuje się bowiem, że czynnikiem utrudniającym naprawę MMC i pozbycie się SIBO może być niska dostępność energii w diecie, która prowadzi do zmniejszenia stężenia trójjodotyroniny (T3 – hormonu tarczycy) we krwi i wydłużenia czasu pasażu jelitowego, co najczęściej obserwuje się u kobiet aktywnych fizycznie (sportsmenek) z dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Zobacz również mój wpis blogowy na temat diety w zespole jelita drażliwego. 

Wędrujący kompleks mioelektryczny – leczenie

Celem leczenia SIBO jest usunięcie nadmiaru bakterii z jelita cienkiego i zapobieganie nawrotom schorzenia. Antybiotyki stanowią zatem oczywisty wybór w przypadku początkowego leczenia zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Drugi aspekt terapii obejmuje leczenie przyczyny i patogenezy nawracającego rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Proponowane terapie obejmują stosowanie probiotyków, prokinetyków i różnych interwencji dietetycznych (w tym zwłaszcza diety low FODMAP). Sprawdź także bogatą ofertę gotowych jadłospisów low FODMAP na zespół jelita drażliwego oraz SIBO. Przywrócenie prawidłowej motoryki przewodu pokarmowego i funkcji samodzielnego oczyszczania jelita cienkiego zależnej od wędrujących kompleksów motorycznych (MMC) jest ważnym elementem profilaktyki oraz leczenia SIBO. Wiedza o tym, jak naprawić MMC może pomóc zmniejszyć ryzyko ponownego wystąpienia SIBO w przyszłości. Przeprowadzone badania wykazały, że kilka substancji czynnych stosowanych w lekach prokinetycznych, m.in.: oktreotyd, cisapryd, tegaserod i lewosulpiryd może zmniejszyć ryzyko wystąpienia SIBO (np. u pacjentów leczonych lekami z grupy IPP). Działanie prokinetyczne, czyli poprawiające motorykę przewodu pokarmowego oraz przyspieszające opróżnianie żołądka i pasaż jelitowy wykazuje również rifaksymina alfa (Xifaxan), która jest skuteczna w eradykacji (całkowitym usunięciu) zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). W jednym z randomizowanych badań klinicznych (RCT) z udziałem pacjentów z zespołem jelita drażliwego (IBS) bez zaparć wykazano, że rifaksymina alfa (Xifaxan) w dobowej dawce wynoszącej 1650 mg ponad dwukrotnie bardziej przyspieszyła opróżnianie wstępnicy (jelita grubego) w porównaniu z placebo (7 godzin rifaksymina vs 15 godzin placebo). Jak zatem widać, leczenie SIBO (w tym naprawienie kompleksu MMC) jest wielopłaszczyznowe, związane zarówno z pozbyciem się rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, wprowadzeniem prozdrowotnych nawyków żywieniowych oraz poszukiwaniem i próbą wyeliminowania pierwotnej przyczyny zaburzenia mikrobioty przewodu pokarmowego.

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: pexels.com

Piśmiennictwo:        

1. Pimentel M, Soffer EE, Chow EJ, et al.: Lower frequency of MMC is found in IBS subjects with abnormal lactulose breath test, suggesting bacterial overgrowth. Dig Dis Sci. 2002 Dec;47(12):2639-43.
2. Pimentel M, Saad RJ, Long MD, et al.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Am J Gastroenterol. 2020 Feb;115(2):165-178.
3. Ginnebaugh B, Chey WD, Saad R.: Small Intestinal Bacterial Overgrowth: How to Diagnose and Treat (and Then Treat Again). Gastroenterol Clin North Am. 2020 Sep;49(3):571-587.
4. Skrzydło-Radomańska B, Cukrowska B.: How to Recognize and Treat Small Intestinal Bacterial Overgrowth? J Clin Med. 2022 Oct 12;11(20):6017.
5. Jabłkowski M, Białkowska-Warzecha J, Jabłkowska A. Small intestine bacterial overgrowth – SIBO. How to diagnose and treat it in the practice of the family physician according to new guidelines. Lekarz POZ. 2022;8(1):24-36.
6. Bartuzi-Lepczyńska M, Ukleja-Sokołowska N.: Bacterial overgrowth of the small intestine - controversies and recommendations. Alergia Astma Immunologia. 2024, 29(1):39-45.