Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) to coraz częściej występujące schorzenie przewodu pokarmowego, które wynika z obecności nadmiernej liczby bakterii w jelicie cienkim. Wiele osób chorujących na SIBO sięga po różne suplementy diety i zioła, aby uporać się z dokuczliwymi objawami żołądkowo-jelitowymi. Jednym z nich jest berberyna. Przekonajmy się, czy berberyna w SIBO może być rzeczywiście skuteczna.

Berberyna – co to jest?

Berberyna to naturalny związek chemiczny zaliczany do grupy pentacyklicznych alkaloidów izochinolinowych. W chwili obecnej berberyna jest najczęściej pozyskiwana z takich roślin leczniczych, jak berberys zwyczajny (Berberius vulgaris L.), cynowód chiński (Coptis chinensis L.) oraz gorzknik kanadyjski (Hydrastis canadensis L.). Berberyna jest ceniona i od wielu lat szeroko stosowana w tradycyjnej medycynie chińskiej oraz tradycyjnej medycynie indyjskiej (Ajurwedzie). Występuje ona w postaci żółtego, bezwonnego proszku, który charakteryzuje się intensywnie gorzkim smakiem. Berberyna jest dziś najczęściej spożywana w formie suplementów diety, głównie kapsułek lub tabletek z przeznaczeniem do stosowania doustnego.

Berberyna – działanie

Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań sugerują, że berberyna wykazuje działanie zmniejszające stężenie glukozy, cholesterolu, triglicerydów i  enzymów wątrobowych we krwi oraz obniżające wartości ciśnienia tętniczego. Poza tym berberyna może poprawiać stan i funkcje wątroby oraz parametry metaboliczne u pacjentów z chorobami wątroby, a także u kobiet ze stwierdzonym zespołem policystycznych jajników (PCOS). Wskazuje się również, że berberyna może poprawiać funkcje poznawcze, zapobiegać uszkodzeniom mózgu przez wolne rodniki tlenowe i chronić przed rozwojem demencji u osób starszych. W kontekście SIBO istotne znaczenie ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne berberyny, które wykazano w badaniach in vitro i in vivo.

Berberyna w SIBO – działanie przeciwbakteryjne

Wyniki przeprowadzonych badań laboratoryjnych pokazały, że berberyna ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Berberyna skutecznie hamuje rozwój i/lub niszczy wiele gatunków bakterii chorobotwórczych, wśród których można wymienić m.in.: Staphylococcus aureus (gronkowca złocistego), Streptococcus agalactiae (paciorkowca bezmleczności), Pseudomonas aeruginosa (pałeczkę ropy błękitnej), Bacillus subtilis (laseczkę sienna) oraz Escherichia coli (pałeczkę okrężnicy). Ponadto berberyna prawdopodobnie hamuje wzrost i rozwój drożdży z rodzaju Candida. Na domiar tego literatura fachowa donosi, iż berberyna poprawia skład pożytecznych bakterii jelitowych, takich jak Bacteroides, Bifidobacterium, Lactobacillus i Akkermansia. Istnieją pewne przesłanki sugerujące, że berberyna poprzez swoje działanie przeciwbakteryjne może łagodzić dysbiozę jelitową (zaburzenia składu mikrobioty przewodu pokarmowego), stan zapalny jelit i nadwrażliwość trzewną, a nawet zmniejszać biegunkę i bóle brzucha u pacjentów z zespołem jelita drażliwego, u których dominuje biegunka (IBS-D). Zobacz mój wpis blogowy na temat diety w zespole jelita drażliwego.

Czy berberyna jest dobra na SIBO?

Mamy już pierwsze dowody na to, że terapia ziołowa, w skład której wchodzi berberyna może być równie skuteczna, jak podawanie alfa-rifaksyminy (lek Xifaxan) w leczeniu SIBO. Trzeba jednak jasno powiedzieć, iż zgromadzono na ten moment niewiele dowodów mówiących o tym, że berberyna w leczeniu SIBO jest rzeczywiście skuteczna. Huraoptymizm związany z tym, że można wyleczyć SIBO lub IMO bez stosowania jakichkolwiek leków przeciwdrobnoustrojowych, o czym można przeczytać dziś na niejednym forum, jest na ten moment nieuzasadniony. Berberyna w leczeniu SIBO, podobnie jak inne suplementy ziołowe i probiotyki nie wydaje się istotnie poprawiać wyników testów oddechowych na stężenie wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Sugeruje się natomiast, że berberyna może prowadzić do złagodzenia objawów żołądkowo-jelitowych, szczególnie u osób ze stwierdzonym przerostem metanogenów jelitowych (IMO), nazywanym potocznie SIBO metanowym. Berberyna ma obiecujące działanie terapeutyczne na zespół jelita drażliwego (IBS) oraz zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO), jednak w połączeniu z innymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi, które stanowią podstawę leczenia. Wydaje się, że berberyna w SIBO może pomagać głównie poprzez swoje działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne oraz potencjalnie korzystny wpływ na barierę śluzową nabłonka jelita, skład mikrobioty jelitowej i homeostazę immunologiczną przewodu pokarmowego.

Berberyna w SIBO – dawkowanie

Na podstawie dostępnych danych naukowych można stwierdzić, że berberyna wykazuje korzystny wpływ na zdrowie człowieka w dobowej dawce wynoszącej od 500 mg do 1500 mg. Niektóre źródła podają również, że zalecana dawka berberyny powinna mieścić się w zakresie od 900 mg do 2000 mg na dobę. Dzienną dawkę berberyny można podzielić na trzy lub cztery mniejsze porcje. Berberynę zaleca się przyjmować podczas posiłku lub bezpośrednio po jego spożyciu, aby skorzystać ze skoku poziomu glukozy we krwi oraz lipidów (cholesterolu, triglicerydów) związanego z jedzeniem. Poza tym ze względu na bardzo słabą rozpuszczalność berberyny w wodzie i alkoholu, należy wybierać jedynie suplementy diety zawierające chlorowodorek berberyny (berberyna HCl), które charakteryzują się najlepszą rozpuszczalnością. Przeczytaj również mój artykuł dotyczący pomocnych suplementów w IBS.

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Doceń mnie, postaw mi wirtualną kawę w ramach podziękowania za moją pracę.

Berberyna – skutki uboczne

Rezultaty przeprowadzonych badań wykazały, że suplementacja berberyny w zalecanej dobowej dawce jest ogólnie bezpieczna dla zdrowia człowieka. Jedynie w pojedynczych przypadkach stwierdzono, że doustnie stosowana berberyna może wywoływać również niechciane skutki uboczne. Wśród najczęściej zgłaszanych przez pacjentów skutków ubocznych wynikających z suplementacji berberyny, wymienia się biegunkę, nudności, wzdęcia, bóle brzucha oraz zaparcia. W praktyce to zbyt duże dawki berberyny przyjęte na raz zwykle powodują rozstrój żołądka, bóle brzucha i/lub biegunkę.

Berberyna – przeciwwskazania

Berberyna jest suplementem diety, który ma również pewne przeciwwskazania do regularnego stosowania. Przede wszystkim trzeba zacząć od tego, że berberyna jest przeciwwskazana u kobiet ciężarnych i karmiących piersią oraz małych dzieci. Istnieją pewnie przesłanki sugerujące, że berberyna może nasilać żółtaczkę u niemowląt cierpiących na genetyczny niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (G6PD). Dużą dozę ostrożności, jeśli chodzi o suplementację berberyny powinni zachować także wszyscy pacjenci długotrwale stosujący leki przeciwcukrzycowe (np. metforminę).

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem, aby omówić leczenie SIBO? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: pexels.com

Piśmiennictwo:        

1. Chedid V, Dhalla S, Clarke JO, et al.: Herbal therapy is equivalent to rifaximin for the treatment of small intestinal bacterial overgrowth. Glob Adv Health Med. 2014 May;3(3):16-24.
2. Pimentel M, Saad RJ, Long MD, et al.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Am J Gastroenterol. 2020 Feb;115(2):165-178.
3. Ginnebaugh B, Chey WD, Saad R.: Small Intestinal Bacterial Overgrowth: How to Diagnose and Treat (and Then Treat Again). Gastroenterol Clin North Am. 2020 Sep;49(3):571-587.
4. Zhang L, Wu X, Yang R, et al.: Effects of Berberine on the Gastrointestinal Microbiota. Front Cell Infect Microbiol. 2021 Feb 19:10:588517.
5. Skrzydło-Radomańska B, Cukrowska B.: How to Recognize and Treat Small Intestinal Bacterial Overgrowth? J Clin Med. 2022 Oct 12;11(20):6017.
6. Jabłkowski M, Białkowska-Warzecha J, Jabłkowska A. Small intestine bacterial overgrowth – SIBO. How to diagnose and treat it in the practice of the family physician according to new guidelines. Lekarz POZ. 2022;8(1):24-36.
7. Yang F, Gao R, Luo X, et al.: Berberine influences multiple diseases by modifying gut microbiota. Front Nutr. 2023 Aug 3:10:1187718.
8. Guo H, Lu S, Zhang J, et al.: Berberine and rifaximin effects on small intestinal bacterial overgrowth: Study protocol for an investigator-initiated, double-arm, open-label, randomized clinical trial (BRIEF-SIBO study). Front Pharmacol. 2023 Feb 15:14:1121435.
9. Bartuzi-Lepczyńska M, Ukleja-Sokołowska N.: Bacterial overgrowth of the small intestine - controversies and recommendations. Alergia Astma Immunologia. 2024, 29(1):39-45.
10. Redondo-Cuevas L, Belloch L, Martín-Carbonell V, et al.: Do Herbal Supplements and Probiotics Complement Antibiotics and Diet in the Management of SIBO? A Randomized Clinical Trial. Nutrients. 2024 Apr 7;16(7):1083.