Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy jest jedną z najczęściej występujących chorób przewodu pokarmowego. Wrzody trawienne w żołądku lub dwunastnicy występują u blisko 10% dorosłej populacji na świecie. Dieta przy wrzodach żołądka odgrywa ważną rolę w profilaktyce i wspomaganiu leczenia farmakologicznego. Sprawdźmy, co można, a czego nie można jeść przy wrzodach żołądka.

Wrzody żołądka – przyczyny

Wrzód trawienny to ograniczony ubytek sięgający w głąb poza blaszkę mięśniową błony śluzowej, z naciekiem zapalnym i martwicą skrzepową w otoczeniu. Wrzody trawienne powstają przede wszystkim w żołądku i dwunastnicy, rzadziej w dolnej części przełyku. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy ma charakter przewlekły, czyli po okresach bezobjawowych trwających od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy pojawiają się nawroty choroby. Wśród najczęstszych przyczyn powstawania wrzodów żołądka wymienia się zakażenie Gram-ujemną bakterią Helicobacter pylori oraz długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Natomiast do rzadkich przyczyn leżących u podłoża rozwoju wrzodów żołądka zalicza się leczenie na oddziale intensywnej terapii, zespół Zollingera i Ellisona, leczenie glikokortykosteroidami w skojarzeniu z NLPZ oraz przyjmowanie innych leków (m.in.: bisfosfonianów, chlorku potasu, mykofenolanu mofetylu). Dane naukowe wskazują, że zakażenie bakterią Helicobacter pylori odpowiada za ponad połowę wrzodów żołądka. Przyczyną choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy może być również niewłaściwy sposób odżywiania, chroniczne nadużywanie alkoholu, wieloletnie palenie tytoniu oraz przewlekłe narażenie na stres.

Wrzody żołądka – objawy

Głównym objawem choroby wrzodowej żołądka jest ból w nadbrzuszu, który najczęściej występuje podczas spożywania posiłków. Oprócz tego pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy mogą skarżyć się na nudności oraz wymioty. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy ma czasem przebieg bezobjawowy.

Wrzody żołądka – powikłania

Pierwszym powikłaniem wrzodów żołądka jest krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, które objawia się krwistymi lub fusowatymi wymiotami oraz krwistymi, bądź smolistymi stolcami. Drugim powikłaniem wrzodów żołądka jest przedziurawienie (perforacja), które manifestuje się nagłym i niezwykle silnym bólem w nadbrzuszu, po którym dosyć szybko rozwijają się objawy rozlanego zapalenia otrzewnej (wymagane jest wówczas leczenie operacyjne). W ponad 50% przypadków nie stwierdza się występowania poprzedzających dolegliwości dyspeptycznych. Ostatnim powikłaniem wrzodów żołądka jest zwężenie odźwiernika, będące następstwem trwałych zmian bliznowatych, bądź obrzęku i zapalenia w okolicy wrzodu w kanale odźwiernika. Zwężenie odźwiernika objawia się zaleganiem treści żołądkowej, nudnościami i wymiotami. U części pacjentów może rozwinąć się hipokaliemia (zbyt niskie stężenie potasu we krwi) oraz zasadowica.

Wrzody żołądka – leczenie

W procesie leczenia wrzodów żołądka ważną rolę odgrywa dieta, która zawiera posiłki lekkostrawne niewywołujące i nienasilające dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Zaleca się również ograniczenia spożycia mocnej kawy oraz wysokoprocentowych napojów alkoholowych. W leczeniu wrzodów żołądka bardzo istotne jest zaprzestanie palenia tytoniu, gdyż dym papierosowy utrudnia gojenie wrzodu trawiennego i zwiększa ryzyko jego nawrotu. Oprócz tego należy unikać przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) albo włączyć równoczesne leczenie gastroprotekcyjne. U wszystkich pacjentów, u których stwierdzono zakażenie bakterią Helicobacter pylori wymagane jest stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych o najwyższej skuteczności. Zobacz również mój wpis blogowy na temat diety przy refluksie.

Wrzody żołądka a alkohol

Regularne spożywanie alkoholu jest jednym z czynników sprzyjających rozwojowi choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Napoje alkoholowe podrażniają uszkodzoną błonę śluzową przełyku, zmniejszają napięcie dolnego zwieracza i pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. Picie alkoholu w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy może prowadzić do zapalenia błony śluzowej żołądka oraz powstawania nadżerek. Dieta przy wrzodach żołądka powinna ograniczyć do minimum spożycie napojów alkoholowych, a już zwłaszcza wysokoprocentowych.

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Doceń mnie, postaw mi wirtualną kawę w ramach podziękowania za moją pracę.

Dieta wrzodowa – co można jeść?

Dieta przy wrzodach żołądka powinna być łatwo strawna i ograniczać spożycie produktów zawierających duże ilości błonnika pokarmowego, tłuszczu zwierzęcego, soli oraz ostrych przypraw. Pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy powinni gotować potrawy w wodzie i na parze, dusić na wodzie bez wcześniejszego obsmażania, piec bez dodatku tłuszczu (np. z wykorzystaniem pergaminu, folii aluminiowej lub specjalnego rękawa do pieczenia) oraz grillować na grillu elektrycznym bez tłuszczu. Dieta przy wrzodach żołądka powinna uwzględniać 4–6 niewielkich objętościowo posiłków dziennie, które należy spożywać regularnie w podobnych odstępach czasu, np. co 3-4 godziny. Nie należy pomijać śniadań, a ostatni posiłek najlepiej zjeść na 2-3 godziny przed snem. Pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy powinni spożywać wszystkie posiłki w spokojnej atmosferze i bez zbędnego pośpiechu, dokładnie przeżuwając każdy kęs. Spożywane posiłki powinny mieć umiarkowaną temperaturę, aby niepotrzebnie nie podrażniać ścian żołądka. Należy wypijać każdego dnia minimum 1,5-2 litry płynów dziennie, oprócz wody naturalnie zawartej w produktach i potrawach. Poniżej znajduje się przykładowa lista produktów, które można jeść w diecie przy wrzodach żołądka.

• Warzywa obrane ze skórki i ugotowane lub upieczone: marchew, cukinia, pietruszka, burak, dynia, papryka, brokuły (różyczki), szpinak, młoda fasolka szparagowa, ziemniaki, bataty.
• Warzywa na surowo: zielona sałata, rukola, roszponka, sałata lodowa, pomidor bez skórki, starta marchewka (np. z jabłkiem).
• Owoce pieczone, gotowane lub zmiksowane: banan, mango, melon, jabłko, gruszka, brzoskwinia, jagody, borówki amerykańskie i morele.
• Produkty zbożowe: pieczywo jasne, sucharki, drobne kasze (m.in.: jaglana, kuskus, kukurydziana, manna, jęczmienna drobna), komosa ryżowa, amarantus, ryż biały, jasne makarony pszenne, makarony ryżowe, makarony kukurydziane, płatki owsiane błyskawiczne, płatki ryżowe, płatki jaglane, chrupki kukurydziane, mąka pszenna jasna, kukurydziana, ryżowa, ziemniaczana.
• Mleko i jego przetwory: mleko do 2% tłuszczu, produkty mleczne naturalne do 2% tłuszczu (jogurt, kefir, maślanka, serki), chude i półtłuste sery twarogowe, serek wiejski lekki, ser mozzarella light, ser pleśniowy lekki, ser żółty o obniżonej zawartości tłuszczu.
• Mięso i przetwory mięsne: chude mięsa bez skóry (kurczak, indyk, cielęcina, królik, wołowina i wieprzowina), chude wędliny drobiowe.
• Ryby pieczone, duszone na wodzie lub gotowane na parze: dorsz, sola, mintaj, morszczuk, miruna, sandacz, leszcz, szczupak, okoń, makrela, łosoś, halibut.
• Jaja: jaja gotowane na miękko, jajka w koszulkach, jajecznica na parze, omlet smażony bez tłuszczu lub na niewielkiej ilości tłuszczu.
• Nasiona roślin strączkowych i ich przetwory: napój sojowy bez cukru, jogurt sojowy naturalny, tofu naturalne.
• Tłuszcze: oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia, olej rzepakowy, olej lniany, margaryny miękkie, masło (w niewielkich ilościach).
• Sosy i przyprawy: sól (w umiarkowanych ilościach), imbir, cynamon, wanilia, goździki, kminek, szafran, pieprz ziołowy, mielona słodka papryka, zioła (m.in.: majeranek, tymianek, bazylia, oregano, natka pietruszki, koperek, lubczyk, estragon, zioła prowansalskie, melisa, rozmaryn).
• Napoje: woda mineralna i źródlana niegazowana, bulion warzywny, słabe napary z herbaty czarnej, zielonej i owocowej, napary ziołowe (np. rumianek, dziurawiec, pokrzywa), kawa zbożowa, kawa bezkofeinowa, napoje roślinne bez cukru (np. owsiany, ryżowy, migdałowy).

Jakie owoce można jeść przy wrzodach żołądka?

Przy wrzodach żołądka można jeść owoce, które są obrane, przetarte, zmiksowane, rozdrobnione oraz poddane obróbce termicznej (np. gotowane lub pieczone). Pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy najczęściej dobrze tolerują takie owoce, jak banany, jabłka, gruszki, brzoskwinie, morele, jagody, borówki amerykańskie, mango i melony. Dieta przy wrzodach żołądka obejmuje stosowanie metod, dzięki którym błonnik pokarmowy będzie lepiej tolerowany, np. usuwanie skórki i pestek z owoców, rozdrabnianie (przez miksowanie, przecieranie przez sito, tarcie na tarce), pieczenie oraz wydłużanie czasu gotowania. W okresie remisji choroby wrzodowej, dietę można stopniowo rozszerzać poprzez wprowadzanie wybranych owoców pojedynczo i w niewielkich ilościach w celu sprawdzenia indywidualnej tolerancji organizmu. W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych nadbrzusza należy ponownie wyeliminować sprawdzany pokarm z diety wrzodowej.

Czego nie wolno jeść przy wrzodach żołądka?

Dieta przy wrzodach żołądka powinna wyraźnie ograniczać spożywanie potraw smażonych, pieczonych w dużej ilości tłuszczu oraz grillowanych w sposób tradycyjny. Pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy powinni nawet całkowicie zrezygnować z picia mocnej kawy tradycyjnej (zawierającej kofeinę) oraz napojów alkoholowych, a już zwłaszcza wysokoprocentowych. Dieta przy wrzodach żołądka nie powinna również zawierać produktów wędzonych, bardzo słonych i działających wzdymająco. Oto przykładowe pokarmy, których nie wolno jeść przy wrzodach żołądka:

• Warzywa: cebula, czosnek, por, szczypiorek, kapusta biała, kapusta włoska, kalafior, brukselka, rzodkiewka, marynowana papryka.
• Owoce: pomarańcze, cytryny, mandarynki, grejpfruty, limonki, śliwki, wiśnie, czereśnie, winogrona.
• Produkty zbożowe: pieczywo żytnie pełnoziarniste, pumpernikiel, płatki owsiane górskie, płatki orkiszowe, płatki żytnie, otręby zbożowe, gruboziarniste kasze (bulgur, gryczana, orkiszowa, owsiana, jęczmienna pęczak), ryż (brązowy, dziki, czerwony, czarny), makarony pełnoziarniste (pszenne, żytnie, orkiszowe).
• Pełnotłuste mleko i jego przetwory: śmietana, sery topione, sery twarogowe tłuste, sery żółte pełnotłuste, sery pleśniowe pełnotłuste, sery feta pełnotłuste, ser mozzarella pełnotłusty.
• Mięso i przetwory mięsne: wieprzowina (np. boczek, żeberka, karkówka, golonka), baranina, gęsina, kaczka, tłuste wędliny, konserwy mięsne, pasztety, parówki, kabanosy, kiełbasy, kaszanka.
• Ryby: śledzie w oleju, ryby wędzone, konserwy rybne, paluszki rybne w panierce, ryby smażone na tłuszczu oraz pieczone w dużej ilości tłuszczu.
• Jaja: jaja gotowane na twardo, jaja smażone na dużej ilości tłuszczu (np. maśle, boczku, smalcu), jaja z majonezem.
• Nasiona roślin strączkowych i ich przetwory: soja, soczewica, ciecierzyca, groch, fasola, bób, pasty z nasion roślin strączkowych (np. hummus, pasztet z soczewicy), makarony z nasion roślin strączkowych.
• Orzechy, nasiona i pestki: całe orzechy (np. włoskie, laskowe, brazylijskie), migdały, pestki dyni, nasiona słonecznika, nasiona sezamu.
• Sosy i przyprawy: kostki rosołowe, mieszanki przypraw zawierające dużą ilość soli, ostre przyprawy (np. czosnek, cebula, pieprz, ostra papryka, curry), ocet, chrzan, majonez, musztarda, ketchup pikantny.
• Dania typu fast food: frytki, hamburgery, cheeseburgery, nuggetsy, zapiekanki, hot-dogi, pizza, kebab.
• Napoje: kawa tradycyjna kofeinowa, woda gazowana, wody smakowe, soki z owoców cytrusowych, nektary, słodkie napoje gazowane i niegazowane, napoje energetyczne, napoje alkoholowe.

Dieta wrzodowa – jadłospis

Wielu pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy zastanawia się, jak powinna wyglądać dieta przy wrzodach żołądka. Poniżej znajduje się przykładowy jadłospis diety wrzodowej. Zobacz również gotowe jadłospisy przy refluksie, które są dostępne w moim sklepie internetowym.

• Śniadanie: Mleczna jaglanka z duszonym jabłkiem i cynamonem
• II śniadanie: Koktajl z jogurtem naturalnym, bananem i borówkami amerykańskimi
• Obiad: Pieczony dorsz w sosie ziołowym z ryżem i dobrze tolerowanymi warzywami
• Podwieczorek: Zupa krem z dyni
• Kolacja: Jajka na miękko z dobrze tolerowanym jasnym pieczywem i warzywami

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem klinicznym, aby dowiedzieć się jak powinna wyglądać dieta przy wrzodach żołądka? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: pexels.com