Tężyczka jest problemem zdrowotnym, który dotyka głównie młodych i aktywnych zawodowo ludzi, bez względu na płeć. Jest ona zjawiskiem dosyć często spotykanym, aczkolwiek rzadko rozpoznawanym ze względu na wiele niespecyficznych objawów. Dieta w tężyczce odgrywa ważną rolę, ponieważ leczenie wymaga dostarczenia odpowiednich ilości wapnia, magnezu, potasu oraz witaminy D.

Tężyczka – co to jest?

Tężyczka to zespół objawów klinicznych, które związane są ze wzmożoną pobudliwością połączeń nerwowo-mięśniowych. U pacjentów z tężyczką obserwuje się zwiększoną szybkość przekazywania sygnałów pomiędzy nerwami a mięśniami. Tężyczka występuje w 75% przypadków w idiopatycznej niedoczynności przytarczyc (czyli o trudnej do ustalenia przyczynie) oraz 40% przypadków pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc. W praktyce tężyczka najczęściej dotyka młodych kobiet, które zgłaszają szereg niespecyficznych objawów i poszukają pomocy u lekarzy różnych specjalności. Tężyczka została powiązana również z występowaniem objawów zespołu lęku napadowego, który dotyka około 2-3% populacji ogólnej.

Tężyczka jawna a utajona

Tężyczkę diagnozuje się na podstawie najbardziej charakterystycznych objawów klinicznych, wyników badań laboratoryjnych krwi oraz badania elektromiograficznego (EMG). Wyróżniamy tężyczkę jawną i utajoną. Tężyczka jawna (tzw. hipokalcemiczna, czyli przebiegająca z obniżonym stężeniem wapnia we krwi) objawia się drętwieniem i mrowieniem w okolicy ust, języka, dłoni i stóp oraz napadowymi skurczami mięśni twarzy, rąk i stóp. Wspomnianym objawom tężyczki jawnej mogą również towarzyszyć omdlenia i stany przedomdleniowe. Warto dodać, iż napad tężyczki jawnej zwykle wymaga różnicowania z napadem padaczki, dławicą piersiową, napadem migreny lub astmy oskrzelowej.

Tężyczka utajona (tzw. normokalcemiczna, lecz związana z hipomagnezemią – zbyt niskim stężeniem magnezu we krwi) objawia się natomiast pogorszeniem nastroju, rozdrażnieniem i dolegliwościami bólowymi. Charakterystyczne objawy neurologiczne, a mianowicie Chvostka, Trousseau oraz Ibrahima–Lusta pozwalają zwykle rozpoznać tężyczkę utajoną. Tężyczka utajona może współwystępować z zaburzeniami lękowymi oraz depresją.

Tężyczka – przyczyny

Wapń jest pierwiastkiem, który uczestniczy w procesach przekazywania impulsów nerwowo-mięśniowych oraz regulacji skurczów mięśni szkieletowych i serca. Obniżenie stężenia wapnia we krwi (hipokalcemia), któremu zazwyczaj towarzyszy redukcja stężenia magnezu (hipomagnezemia) i potasu (hipokaliemia) w surowicy, prowadzą do pojawienia się objawów tężyczki. Wśród głównych przyczyn zaburzeń elektrolitowych, które prowadzą do rozwoju objawów tężyczki, wymienia się m.in.: niewłaściwie zbilansowaną dietę, choroby przewodu pokarmowego, zaburzenia gospodarki hormonalnej, choroby nerek, zaburzenia genetyczne oraz powody jatrogenne (czyli będące następstwem leczenia).

Tężyczka – leczenie

Zasadniczym celem leczenia tężyczki jest zwiększenie stężenia wapnia we krwi i jego utrzymanie na odpowiednim poziomie, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów klinicznych oraz zapobiec rozwojowi poważnych powikłań zdrowotnych. Stąd też w leczeniu przyczynowym tężyczki jawnej stosuje się preparaty wapnia i magnezu. Oprócz tego w leczeniu tężyczki wykorzystuje się witaminę D, której niedobór jest zresztą częstym zjawiskiem w populacji ogólnej i to nie tylko w okresie jesienno-zimowym. Leczenie tężyczki utajonej polega natomiast na przyjmowaniu preparatów zawierających dobrze przyswajalny magnez i witaminę B6.

Dieta w tężyczce 

Dieta w tężyczce odgrywa niezwykle ważną rolę zarówno w profilaktyce, jak i wspomaganiu jej leczenia. Zaleca się, aby dieta w tężyczce dostarczała organizmowi odpowiednich ilości składników odżywczych, a już zwłaszcza wapnia, magnezu, potasu, witamin z grupy B oraz witaminy D. Mało tego, dieta w tężyczce powinna wyraźnie ograniczać spożycie produktów, które utrudniają wchłanianie wapnia i magnezu z przewodu pokarmowego.

Co powinno się jeść w tężyczce?

Większość osób, która podejrzewa u siebie tężyczkę często nurtuje pytanie, co powinno się jeść w tężyczce. Otóż dieta w tężyczce powinna być bogata w wapń, który występuje głównie w mleku i przetworach mlecznych. Sery żółte (m.in.: Parmezan, Gouda, Edam, Cheddar, Emmentaler), sery pleśniowe (np. Brie, Camembert), ser Mozzarella, ser Feta, mleko, jogurty, kefiry, maślanki stanowią doskonałe źródło dobrze przyswajalnego wapnia w diecie pacjentów z tężyczką. Osoby, które z określonych powodów ograniczają spożycie mleka i jego przetworów (np. stwierdzona nietolerancja laktozy lub alergia na białka mleka krowiego, czy przestrzeganie diety wegańskiej) mogą sięgnąć po inne, całkiem dobre źródła wapnia w diecie przy tężyczce. Zalicza się do nich: sardynki, szproty, nasiona roślin strączkowych (np. fasolę białą, soję), zielone warzywa (np. brokuły, kapustę chińską, natkę pietruszki, szpinak i jarmuż), suszone owoce (np. figi, morele), orzechy (np. laskowe, włoskie, pistacjowe), migdały, nasiona (np. sezamu, maku i słonecznika), pestki dyni, tahini, amarantus oraz żywność wzbogaconą w wapń (np. tofu, bezcukrowe napoje roślinne – w tym sojowy). Wapń w diecie przy tężyczce może być również dostarczany z wysokozmineralizowanych wód, gdyż jego biodostępność jest prawie identyczna, jak biodostępność wapnia pochodzącego z mleka i jego przetworów.

Darmowe treści publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Jeśli tak, postaw mi wirtualną kawę. Dziękuję, pozwoli mi to publikować więcej wartościowych i bezpłatnych artykułów.

Co jeszcze jeść w czasie tężyczki?

Oprócz dobrze przyswajalnego wapnia, dieta w tężyczce powinna dostarczać każdego dnia odpowiednich ilości magnezu. Niskie stężenie magnezu we krwi może upośledzać wydzielanie parathormonu (PTH) z przytarczyc i zwiększać ryzyko wystąpienia hipokalcemii (tj. obniżonego poziomu wapnia we krwi). W czasie tężyczki należy jeść produkty żywnościowe wyjątkowo bogate w magnez, do których zalicza się: gorzkie kakao, nasiona słonecznika, migdały, kaszę gryczaną, fasolę białą i czarną, gorzką czekoladę, orzechy (np. pistacjowe, laskowe, nerkowca, arachidowe), siemię lniane, nasiona chia, pestki dyni, nasiona sezamu, płatki owsiane górskie, ryż brązowy, kaszę jęczmienną, kaszę jaglaną, natkę pietruszki, szpinak, brokuły, napój sojowy i pieczywo żytnie razowe. Dobrym źródłem łatwo przyswajalnego magnezu w diecie przy tężyczce są również wody wysokozmineralizowane.

Czego nie jeść przy tężyczce?

Osoby z tężyczką spowodowaną niedoborem wapnia powinny koniecznie unikać w diecie przy tężyczce produktów bogatych w fosforany, które zaburzają wapń, czyniąc go słabo dostępnym dla procesów metabolicznych. Dieta w tężyczce powinna znacznie ograniczać spożycie takich produktów, jak sery topione, niektóre wędliny, pieczywo cukiernicze oraz napoje typu coca-cola. Poza tym przy tężyczce nie powinno się jeść codziennie dużych ilości szpinaku i szczawiu (występuje w nich kwas szczawiowy) oraz nasion roślin strączkowych (m.in.: soczewicy, fasoli, soi, grochu, ciecierzycy), które zawierają fityniany ograniczające wchłanianie wapnia i magnezu w jelitach. W diecie przy tężyczce powinno się również unikać spożywania gorących napojów, takich jak kawa, herbata, yerba mate, kakao na mleku oraz napary ziołowe wraz z posiłkiem, lecz dopiero w okresie międzyposiłkowym (najlepiej bez dodatku substancji słodzących).

Jeśli potrzebujesz konsultacji dietetycznej, pamiętaj o tym, że mój kalendarz jest dla Ciebie otwarty. Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Czy przy tężyczce można pić kawę?

Spora grupa pacjentów ze stwierdzoną tężyczką lub jej podejrzeniem zastanawia, czy przy tężyczce można pić kawę. Otóż wypijanie dużych ilości kawy w ciągu dnia w istocie może się wiązać ze wzrostem wydalania wapnia oraz magnezu wraz z moczem, jednakże w przypadku prawidłowo zbilansowanej diety przy tężyczce, ich straty są nade wszystko zbyt małe, aby w jakikolwiek znaczący sposób zagrozić ustrojowym zapasom wapnia i magnezu, nawet przy spożyciu powyżej 4 filiżanek kawy dziennie. W przypadku osób, których dieta w tężyczce pozostawia wiele do życzenia, picie dużych ilości kawy może dodatkowo nasilać już występujące deficyty wapnia i magnezu. Poza tym należy mieć na uwadze fakt, iż tężyczka (zwłaszcza utajona) może współwystępować z zaburzeniami lękowymi, a tradycyjna kawa bogata w kofeinę może u tych osób niepotrzebnie zwiększać uczucie niepokoju i/lub nawet niekiedy wywołać ataki paniki. Wykazano, że wyższe spożycie kofeiny wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia ogólnego niepokoju, a już zwłaszcza u kobiet. Dieta w tężyczce może zatem zawierać kawę, lecz zdecydowanie w umiarkowanej ilości i najlepiej jednak bezkofeinową.

Dieta w tężyczce – jadłospis

Jak powinna wyglądać dieta w tężyczce? Poniżej znajduje się przykładowy jadłospis diety przy tężyczce, który można z powodzeniem wdrożyć do swojego cotygodniowego menu.

Śniadanie: Pieczywo żytnie na zakwasie z serem mozzarella light, pomidorem, szczypiorkiem i bazylią

II śniadanie: Koktajl bananowo-truskawkowy na wysokobiałkowym jogurcie pitnym ze świeżo mielonym siemieniem lnianym

Obiad: Pieczony pstrąg łososiowy w warzywach z białą kaszą gryczaną

Podwieczorek: Jogurt naturalny z pełnoziarnistym musli, orzechami włoskimi, malinami i nasionami słonecznika

Kolacja: Jajko na miękko z pieczywem żytnim na zakwasie posmarowanym hummusem i surówką ze świeżych warzyw (rukola, pomidor, papryka, rzodkiewka, szczypiorek, oliwa z oliwek, sok z cytryny, zioła prowansalskie, pieprz ziołowy)

Jeśli potrzebujesz więcej prostych i smacznych przepisów, zachęcam do zapoznania się z moją ofertą gotowych jadłospisów, które dobrze sprawdzą się jako dobrze zbilansowana dieta w tężyczce. Szczególnie godna polecenia jest dieta zbilansowana i dieta wegetariańska. Należy pamiętać o tym, że przy tężyczce wymagana jest również właściwa suplementacja dobrej jakości preparatami wapnia, magnezu i witaminy D. W tym celu konieczna może się okazać konsultacja dietetyczna online z dietetykiem klinicznym.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Bibliografia:

1. Popławska K, Rychlik K, Omidi K i wsp.: Tężyczka jako przyczyna utraty przytomności. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2018, 14 (2), p. 213–221.
2. Jarosz M, Rychlik E, Stoś K, Charzewska J. (red.): Normy żywienia dla populacji polskiej. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny. Warszawa 2020.
3. Cormick G, Belizán JM.: Calcium Intake and Health. Nutrients. 2019 Jul 15;11(7):1606.
4. Kynast-Gales S.A., Massey L.K.: Effect of caffeine on circadian excretion of urinary calcium and magnesium. J Am Coll Nutr. 1994 Oct;13(5):467-72.
5. Choi M.K., Kim M.H.: The Association between Coffee Consumption and Bone Status in Young Adult Males according to Calcium Intake Level. Clin Nutr Res. 2016 Jul;5(3):180-9.