Dna moczanowa to choroba zapalna stawów, która znana jest już od czasów starożytnych. Określana jest również jako podagra, artretyzm, skaza moczanowa, a także choroba królów i bogaczy. Leczenie dny moczanowej polega nie tylko na regularnym przyjmowaniu zalecanych leków, lecz również modyfikacji nawyków żywieniowych i stylu życia. Sprawdźmy, jaka dieta przy dnie moczanowej ma działanie terapeutyczne.  

Czym jest dna moczanowa?

Dna moczanowa jest przewlekłą chorobą zapalną stawów, która wynika z odkładania się kryształów moczanu sodu w stawach, tkankach okołostawowych i innych narządach. Choroba ta rozwija się w przebiegu długotrwałej hiperurykemii, czyli podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi wynoszącego ponad 6 mg/dl (360 μmol/l) u kobiet oraz więcej niż 7 mg/dl (420 μmol/l) u mężczyzn. Według badań epidemiologicznych prowadzonych w krajach Europy Zachodniej i Stanach Zjednoczonych, obecnie na dnę moczanową choruje od 1 do 4% populacji tych krajów. Szacuje się, że w Polsce na dnę moczanową cierpi 1% populacji. Dna moczanowa nawet sześciokrotnie częściej dotyka mężczyzn niż kobiet, choć ryzyko zachorowania na artretyzm wzrasta wraz z wiekem u obu płci. Mówi się nawet o tym, że dna moczanowa jest chorobą mężczyzn w wieku średnim i starszym oraz kobiet po menopauzie. Dna moczanowa występuje również u młodych osób, które są otyłe i mają różne zaburzenia metaboliczne.

Przyczyny dny moczanowej

Dane epidemiologiczne jednoznacznie pokazują, że częstość występowania podwyższonego poziomu kwasu moczowego (hiperurykemii) i dny moczanowej wzrasta w ostatnich dziesięcioleciach. Jakie są przyczyny dny moczanowej? Otóż u podłoża rozwoju dny moczanowej leżą czynniki środowiskowe oraz określone uwarunkowania genetyczne, zwłaszcza polimorfizm genu SLC2A9, który jest odpowiedzialny za zaburzenia przemiany puryn w organizmie. Najczęstsze środowiskowe przyczyny dny moczanowej obejmują dynamiczny rozwój ekonomiczny, zmianę stylu życia (w tym coraz bardziej siedzący tryb życia), pogorszenie nawyków żywieniowych oraz nadużywanie alkoholu. Wzrost zachorowalności na dnę moczanową wynika z rosnącego spożycia wysokokalorycznej żywności typu fast food oraz łatwo dostępnych produktów o wysokim stopniu przetworzenia (szczególnie słodyczy, słodzonego nabiału i słodkich napojów). Konsekwencją przejadania się atrakcyjną smakowo żywnością wysoko przetworzoną jest rozwój zespołu metabolicznego i otyłości, a już zwłaszcza w przypadku niskiej aktywności fizycznej. Warto zauważyć, że na dnę moczanową najczęściej chorują osoby z zaburzeniami metabolicznymi, szczególnie z otyłością i cukrzycą typu 2.

Objawy dny moczanowej

Uważa się, że im większy poziom kwasu moczowego we krwi, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów dny moczanowej. Jakie są zatem najczęstsze objawy dny moczanowej? Dna moczanowa wywołuje różne objawy kliniczne, które mogą pojawić się jednocześnie. Może to być nagłe wystąpienie silnego bólu stawu, najczęściej stawu dużego palca stopy (podagra) czy stawu ręki (chiragra), bądź guzki dnawe, kamica nerkowa i przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek. Objawy dny moczanowej, takie jak ostre zapalenie stawów są zwykle bardzo bolesne i przebiegają z obrzękiem, zaczerwienieniem oraz nadmiernym uciepleniem stawu. Napad bólu stawów w dnie moczanowej najczęściej ma miejsce w nocy lub wcześnie rano i bywa poprzedzony gorączką, dreszczami oraz kiepskim samopoczuciem. Objawy dny moczanowej dotyczą głównie stawu śródstopno-palcowego, śródstopia oraz stawu skokowego i kolanowego. Napad dny moczanowej ustępuje samoistnie po upływie tygodnia. Natomiast w okresach między napadami dny moczanowej pacjenci nie odczuwają zwykle żadnych dolegliwości. Oprócz dolegliwości bólowych i zmian zapalnych stawów u chorych na dnę moczanową dochodzi do odkładania się kryształków moczanu sodu w chrząstce stawowej i warstwie podchrzęstnej kości. Nawet u 35% pacjentów z dną moczanową rozwijają się również guzki dnawe, czyli złogi moczanowe obecne w tkankach miękkich (np. w obrębie małżowin usznych). W przebiegu dny moczanowej mogą pojawić się także kamienie moczowe w tkance śródmiąższowej nerek. Warto również wspomnieć o tym, że podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi nie zawsze wywołuje objawy dny moczanowej i stan ten nazywa się fachowo bezobjawową hiperurykemią.

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie przydatne? Doceń mnie, postaw mi wirtualną kawę w ramach podziękowania za moją pracę.

Leczenie dny moczanowej

Leczenie dny moczanowej obejmuje łagodzenie objawów występujących w ostrym napadzie dny oraz obniżenie poziomu kwasu moczowego we krwi, aby zapobiegać kolejnym napadom dny moczanowej. Najważniejszymi lekami stosowanymi w leczeniu ostrego napadu dny moczanowej są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz kolchicyna, która wykazuje działanie przeciwzapalne i zmniejszające produkcję kwasu moczowego. Leczenie dny moczanowej o charakterze przewlekłym wymaga przyjmowania leków obniżających poziom kwasu moczowego we krwi (np. allopurynolu) oraz zmiany stylu życia, w tym nawyków żywieniowych na bardziej prozdrowotne. Dieta przy dnie moczanowej powinna ograniczać napoje alkoholowe oraz produkty bogate w puryny i fruktozę. Warto podkreślić, iż nieodpowiednie leczenie dny moczanowej może prowadzić do wystąpienia postaci przewlekłej choroby, która związana jest z nieodwracalnymi zmianami w stawach oraz utratą pełnej sprawności fizycznej.

Dieta przy dnie moczanowej – co jeść?

Dieta przy dnie moczanowej powinna być oparta na ogólnych zasadach zdrowego żywienia z ograniczeniem spożycia puryn do 300 mg na dobę. W przypadku napadu dny moczanowej i/lub znacznie podwyższonego poziomu kwasu moczowego we krwi (hiperurykemii) spożycie puryn z dietą powinno się zmniejszyć nawet do 120 mg na dzień. Dieta przy dnie moczanowej powinna jak najczęściej zawierać potrawy obiadowe gotowane w wodzie i na parze, ponieważ cechują się one mniejszą zawartością puryn wskutek przenikania tych związków do wody. Ponadto dieta przy dnie moczanowej powinna dostarczać odpowiednią ilość świeżych warzyw i owoców bogatych w witaminę C. Wykazano, że witamina C skutecznie zwiększa wydalanie kwasu moczowego przez nerki, dzięki czemu wspomaga leczenie dny moczanowej. Dieta przy dnie moczanowej powinna zawierać każdego dnia pewne ilości mleka o zawartości do 2% tłuszczu oraz naturalnych produktów mlecznych, takich jak jogurt, kefir, maślanka, mleko acidofilne czy ser twarogowy chudy. Mleko i przetwory mleczne należą do produktów ubogich w puryny, a niektóre bioaktywne składniki w nich zawarte (np. kazeina, laktoglobulina, peptydy mleczne) mogą obniżać poziom kwasu moczowego u pacjentów z dną moczanową. Warto również pamiętać o tym, aby dieta przy dnie moczanowej była zasobna w niedosładzane płyny, zwłaszcza wodę. Wypijanie co najmniej 3 litrów płynów każdego dnia zapobiega nadmiernemu wytrącaniu się  kryształów kwasu moczowego. Co można jeść przy dnie moczanowej? Oto przykładowe produkty, które może zawierać dobrze zbilansowana dieta przy dnie moczanowej:

• wszystkie świeże i mrożone warzywa,
• wszystkie świeże i mrożone owoce,
• pełnoziarniste produkty zbożowe (m.in.: chleb graham, pieczywo żytnie pełnoziarniste, mąka razowa, płatki owsiane górskie, płatki orkiszowe, ryż brązowy, kasza gryczana, kasza bulgur, kasza jęczmienna pęczak, kasza owsiana, kasza orkiszowa, makaron pełnoziarnisty),
• ziemniaki gotowane i pieczone,
• wszystkie suche nasiona roślin strączkowych (np. fasola, ciecierzyca, groch, bób, soczewica, soja),
• niedosładzane pasty z nasion roślin strączkowych,
• napoje roślinne bez dodatku cukru (np. sojowy, migdałowy, owsiany),
• tofu i tempeh,
• makarony z nasion roślin strączkowych,
• jajka gotowane w wodzie,
• omlet i jajecznica smażone bez tłuszczu lub na niewielkiej ilości oliwy,
• chude gatunki mięsa bez skóry (np. kurczak, indyk, cielęcina, królik, chuda wołowina, schab wieprzowy, polędwica wieprzowa) w umiarkowanych ilościach,
• chude wędliny drobiowe (najlepiej domowe roboty) w umiarkowanych ilościach,
• chude ryby (m.in.: dorsz, sola, morszczuk, miruna, sandacz, mintaj, leszcz, szczupak, okoń),
• orzechy (np. włoskie, laskowe, brazylijskie, pekan) i migdały,
• pestki i nasiona (np. dyni, słonecznika, sezamu, chia, siemię lniane),
• ciemne kakao i gorzka czekolada o zawartości minimum 70% kakao,
• oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia, olej rzepakowy, olej lniany,
• margaryny miękkie z dodatkiem steroli i stanoli roślinnych,
• zupy na wywarach warzywnych,
• zioła świeże i suszone (np. bazylia, oregano, majeranek, tymianek, zioła prowansalskie),
• przyprawy bez dodatku soli i cukru (np. kurkuma, imbir, cynamon, kardamon, goździki).

Produkty zakazane przy dnie moczanowej

Jakie są produkty zakazane przy dnie moczanowej? Za jeden z głównych czynników zwiększających ryzyko rozwoju dny moczanowej uważa się nieprawidłową dietę, która jest bogata w czerwone mięso, podroby, przetwory mięsne, owoce morza, słodkie napoje gazowane i niegazowane, słodycze oraz napoje alkoholowe (zwłaszcza piwo). Jasnym jest zatem, że dieta przy dnie moczanowej powinna być uboga w produkty nasilające ryzyko wystąpienia napadu dny moczanowej. Dobrze skomponowana dieta przy dnie moczanowej obniża poziom kwasu moczowego we krwi i wspomaga leczenie dny moczanowej. Oto przykładowe produkty zakazane przy dnie moczanowej:

• owoce kandyzowane,
• owoce w syropach,
• syropy owocowe,
• pieczywo cukiernicze,
• płatki śniadaniowe z dodatkiem cukru i/lub syropu glukozowo-fruktozowego,
• frytki smażone,
• jogurty owocowe z dodatkiem cukru,
• słodkie desery mleczne,
• tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, wołowina, baranina, gęś, kaczka,
• podroby: wątróbka, nerki, móżdżek, flaki,
• tłuste wędliny (m.in.: baleron, salami, salceson, boczek, pasztet, parówki, kiełbasy, kabanosy),
• konserwy mięsne,
• zupy na wywarach mięsnych lub rybnych,
• jaja smażone na dużej ilości tłuszczu (np. maśle, smalcu, boczku),
• jaja z majonezem,
• tłuste ryby (m.in.: łosoś, sardela, sardynki, makrela, pstrąg, śledź, halibut),
• owoce morza (krewetki, małże, omułki),
• konserwy rybne,
• ryby wędzone,
• niskiej jakości przetwory z roślin strączkowych (np. parówki sojowe, kotlety sojowe w panierce, pasztety sojowe, burgery wegetariańskie),
• dania typu fast food (np. pizza, zapiekanki, hot-dogi, cheeseburgery, hamburgery, nuggetsy, kebab),
• cukier (np. biały, trzcinowy, brązowy, kokosowy),
• miód,
• syrop klonowy,
• syrop daktylowy,
• syrop z agawy,
• słodycze o wysokiej zawartości cukru i tłuszczu (m.in.: ciasta, torty, ciastka, batony, czekolada mleczna, czekolada biała, chałwa, cukierki, ptasie mleczko, orzechy w karmelu lub czekoladzie),
• lody i sorbety o wysokiej zawartości cukrów prostych,
• dżemy, powidła, marmolady i konfitury o dużej zawartości cukru,
• słone przekąski (np. chipsy ziemniaczane, paluszki, prażynki, chrupki, krakersy, nachosy),
• soki i nektary owocowe,
• słodkie napoje gazowane i niegazowane,
• napoje energetyzujące,
• kakao i czekolada do picia o wysokiej zawartości cukru,
• napoje alkoholowe.

Jadłospis przy dnie moczanowej

Wiadomo już co jeść przy dnie moczanowej oraz jakie są produkty zakazane przy dnie moczanowej. Czas poznać dobrze ułożony jadłospis przy dnie moczanowej. Leczenie dny moczanowej obejmuje nie tylko regularne przyjmowanie zalecanych leków i ewentualnie suplementów diety, lecz także zwiększenie aktywności fizycznej, zmianę diety i zrezygnowanie ze spożywania alkoholu. Aby dobrze przeprowadzić proces leczenia dny moczanowej wskazana jest również konsultacja z dietetykiem klinicznym, który pomoże odpowiednio dopasować dietę do stanu zdrowia pacjenta. Bardzo ważne jest także zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą i otyłością. Dieta przy dnie moczanowej powinna zatem uwzględniać nie tylko odpowiednie produkty oraz składniki odżywcze i bioaktywne, lecz również dobową ilość energii adekwatną do potrzeb i celów pacjenta. Jak wygląda przykładowy jadłospis przy dnie moczanowej? W moim sklepie internetowym można znaleźć gotowe jadłospisy, które dobrze się sprawdzą u osób z dną moczanową i/lub podwyższonym stężeniem kwasu moczowego we krwi (hiperurykemią). Godna polecenia dieta przy dnie moczanowej i hiperurykemii to dieta wegańska, dieta wegetariańska, dieta zbilansowana, dieta bez gotowania oraz dieta dla kobiet w ciąży. Dieta przy dnie moczanowej jest dostępna w moim sklepie internetowym w kilku wariantach kalorycznych – od 1600 do nawet 2750 kcal. Poniżej znajduje się przykładowy jadłospis przy dnie moczanowej na 1 dzień:

• Śniadanie: Owsianka z wysokobiałkowym jogurtem naturalnym, pomarańczą, migdałami, nasionami słonecznika i gorzką czekoladą (minimum 70% kakao)
• II śniadanie: Koktajl mleczny z bananem, truskawkami i nasionami chia
• Obiad: Pieczony dorsz w ziołach z warzywami (marchew, cukinia, brokuły) i gotowaną kaszą gryczaną
• Podwieczorek: Zupa krem z dyni z płatkami migdałowymi
• Kolacja: Jajka gotowane na miękko z pieczywem żytnim posmarowanym pastą z ciecierzycy (hummusem) oraz sałatką warzywną (rukola, pomidor, papryka czerwona, szczypiorek, oliwa z oliwek, sok z cytryny, pieprz ziołowy, oregano)

Dieta przy dnie moczanowej – dietetyk radzi

Skuteczna dieta przy dnie moczanowej powinna wyraźnie ograniczać spożycie czerwonego mięsa i jego przetworów, ryb wędzonych, konserw rybnych, owoców morza, napojów alkoholowych oraz żywności typu fast food i słodkich napojów bogatych w cukry proste, które zwiększają ryzyko wystąpienia podwyższonego poziomu kwasu moczowego we krwi (hiperurykemii) i objawów dny moczanowej. Poza tym dieta przy dnie moczanowej powinna uwzględniać odpowiednią podaż witaminy C ze świeżych warzyw i owoców oraz dostateczną ilość niedosładzanych płynów. Dieta przy dnie moczanowej może natomiast zawierać produkty roślinne, które są naturalnie bogate w puryny, takie jak suche nasiona roślin strączkowych, zielone warzywa liściaste, kawa oraz niektóre gatunki owoców i grzybów.

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem klinicznym, aby omówić jadłospis przy dnie moczanowej? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2024. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Źródło fotografii: pexels.com