Zespół policystycznych jajników (ang. The Polycystic Ovary Syndrome, PCOS) jest obecnie jednym z najczęściej występujących zaburzeń metabolicznych i dysfunkcji układu rozrodczego wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym [1]. Dane statystyczne wskazują, że z powodu PCOS cierpi od 4 do nawet 12% kobiet w wieku rozrodczym. Pacjentki chorujące na PCOS zwykle zgłaszają szereg objawów powiązanych z zaburzeniami cyklu miesiączkowego i nadmierną produkcją androgenów (tj. hormonów płciowych przeważających u mężczyzn), co znacząco wpływa na ich jakość życia. Do najczęstszych symptomów PCOS zalicza się m.in.: hirsutyzm (tj. nadmierne owłosienie typu męskiego), trądzik, łysienie typu męskiego, przetłuszczanie się skóry i włosów oraz zaburzenia menstruacyjne (np. częste lub rzadkie miesiączki). Wykazano, że pacjentki z PCOS mogą mieć większe ryzyko wystąpienia wielu poważnych komplikacji zdrowotnych, w tym otyłości, insulinooporności, cukrzycy typu II, chorób sercowo-naczyniowych, niepłodności, raka i zaburzeń psychiatrycznych.

Niedobór witaminy D u kobiet z PCOS

W opublikowanym pod koniec 2018 roku badaniu obserwacyjnym z udziałem 256 niepłodnych kobiet z PCOS stwierdzono niedobór witaminy D u ponad 70% uczestniczek, natomiast nieco powyżej 20% pacjentek miało niewystarczający poziom witaminy D, a jedynie niespełna 10% kobiet charakteryzowało się prawidłowym stanem zaopatrzenia organizmu w witaminę D [2]. Wyniki kolejnego badania autorstwa chińskich naukowców wykazały, że niedobór witaminy D jest wysoce rozpowszechniony u kobiet z zespołem policystycznych jajników, zwłaszcza tych, u których współwystępuje otyłość oraz insulinooporność [3]. Jak bowiem wykazano, niedobór witaminy D nasila insulinooporność, hiperandrogenizm oraz zaburzenia owulacji.

Jak witamina D wpływa na stężenie androgenów?

W systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizie, obejmującej 6 badań klinicznych z całościowym udziałem 183 kobiet z PCOS w przedziale wiekowym 18 – 41 lat wykazano, że suplementacja witaminą D przyczynia się do znaczącego zmniejszenia stężenia testosteronu całkowitego we krwi u pacjentek z zespołem policystycznych jajników. Nie stwierdzono natomiast wpływu przyjmowania preparatu witaminy D na poziom testosteronu wolnego oraz stężenie SHBG, czyli białka wiążącego hormony płciowe [4].

Czy witamina D łagodzi stan zapalny?

W 2018 roku ukazała się systematyczna praca przeglądowa i metaanaliza, uwzględniająca 7 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych, trwających między 8 a 12 tygodni z udziałem kobiet z zespołem policystycznych jajników, u których postanowiono ocenić wpływ suplementacji witaminą D na markery stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego [5]. Naukowcy odnotowali, że przyjmowanie preparatu witaminy D prowadzi do wyraźnej redukcji stężenia białka C-reaktywnego oznaczanego metodą wysokiej czułości (hs-CRP) i malonylodialdehydu (MDA), czyli markeru stresu oksydacyjnego oraz jednocześnie zwiększenia całkowitej pojemności antyoksydacyjnej (TAC). Nie zaobserwowano natomiast wpływu witaminy D na stężenie tlenku azotu ani na całkowity poziom glutationu w organizmie badanych kobiet z PCOS. Co ciekawe, w niektórych badaniach objętych metaanalizą, witamina D była podawana w dość niskich dawkach wynoszących poniżej 1000 IU na dobę, co może nie do końca odzwierciedlać rzeczywistego potencjału witaminy D. Warto również podkreślić, iż istnieją pewne przesłanki pozwalające sądzić, że stosowanie witaminy D wraz z innymi suplementami diety (np. wapniem, witaminą K2, magnezem i/lub cynkiem) może skutkować lepszymi rezultatami w zakresie poprawy stanu zdrowia, aniżeli przyjmowanie jej samodzielnie.

Czy witamina D zmniejsza insulinooporność?

Pod koniec 2018 roku w czasopiśmie naukowym Nutrients pojawiła się systematyczna praca przeglądowa i metaanaliza polskich naukowców z poznańskich uczelni, która uwzględniła 11 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych z udziałem 601 kobiet chorujących na PCOS [6]. W niniejszej publikacji stwierdzono, że dodatkowa suplementacja witaminy D prowadzi do znaczącego obniżenia stężenia glukozy na czczo w sytuacji, kiedy witamina D była podawana wraz z innymi preparatami (np. wapniem, magnezem, cynkiem bądź witaminą K2) oraz zmniejszenia wartości wskaźnika oporności insulinowej HOMA-IR w przypadku, gdy witamina D była podawana samodzielnie w sposób stały (nie raz w tygodniu) w dawkach wynoszących przynajmniej 4000 IU na dobę i w odpowiednim połączeniu z innymi, wcześniej wymienionymi substancjami.

Co warto zapamiętać?

Systematyczne przyjmowanie odpowiedniej jakości preparatu farmaceutycznego zawierającego witaminę D w określonej dawce (najczęściej od 2000 do 4000 IU na dobę) wydaje się mieć pozytywny wpływ na liczne parametry metaboliczne i hormonalne u kobiet z zespołem policystycznych jajników. Biorąc pod uwagę wyniki przytoczonych w niniejszym artykule prac naukowych, warto zwrócić również uwagę na odpowiednią podaż magnezu, który jest makroelementem szczególnie istotnym dla optymalnego funkcjonowania prawdopodobnie wszystkich enzymów uczestniczących w procesie metabolizmu witaminy D, obejmującego zarówno jej syntezę, jak i aktywację [7]. Ze swojej strony zachęcam do stosowania witaminy D w postaci leku ze względu na wymóg wykonania skrupulatnego badania przed wprowadzeniem do sprzedaży oraz regularne kontrole jakości przeprowadzane przez Główny Inspektorat Farmaceutyczny w późniejszym okresie. Swoim podopiecznym najczęściej polecam preparat Vigantol w kroplach lub Vigantoletten w kapsułkach. 

Piśmiennictwo:

1. El Hayek S., Bitar L., Hamdar L.H., et al.: Poly Cystic Ovarian Syndrome: An Updated Overview. Front Physiol. 2016 Apr 5;7:124.
2. Mogili K.D., Karuppusami R., Thomas S., et al.: Prevalence of vitamin D deficiency in infertile women with polycystic ovarian syndrome and its association with metabolic syndrome - A prospective observational study. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2018 Oct;229:15-19.
3. Wang L, Lv S, Li F, et al.: Vitamin D Deficiency Is Associated With Metabolic Risk Factors in Women With Polycystic Ovary Syndrome: A Cross-Sectional Study in Shaanxi China. Front Endocrinol (Lausanne). 2020 Mar 31;11:171. 
4. Azadi-Yazdi M., Nadjarzadeh A., Khosravi-Boroujeni H., et al.: The Effect of Vitamin D Supplementation on the Androgenic Profile in Patients with Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials. Horm Metab Res. 2017 Mar;49(3):174-179. 
5. Akbari M., Ostadmohammadi V., Lankarani K.B., et al.: The Effects of Vitamin D Supplementation on Biomarkers of Inflammation and Oxidative Stress Among Women with Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Horm Metab Res. 2018 Apr;50(4):271-279. 
6. Łagowska K., Bajerska J., Jamka M.: The Role of Vitamin D Oral Supplementation in Insulin Resistance in Women with Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients. 2018 Nov 2;10(11). pii: E1637. 
7. Uwitonze A.M., Razzaque M.S.: Role of Magnesium in Vitamin D Activation and Function. J Am Osteopath Assoc. 2018 Mar 1;118(3):181-189. 

Zmagasz się z PCOS i zastanawiasz się co zrobić, aby poprawić swój stan zdrowia? A może kręcisz się w kółko od jakiegoś czasu i nie wiesz co jeszcze mogłabyś zrobić, aby w końcu trwale schudnąć? Skorzystaj z pomocy doświadczonego dietetyka klinicznego w Krakowie lub online. Umów się na pierwszą konsultację, aby przeanalizować problem i znaleźć dogodne rozwiązanie. Zapoznaj się z moją ofertą i wybierz właściwy dla siebie pakiet współpracy.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy © 2021. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).