Wiele osób codziennie zgłasza się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, bądź stomatologa z nieprzyjemnymi dolegliwościami, zlokalizowanymi w okolicy kątów ust. Kątowe zapalenie jamy ustnej, powszechnie nazywane także zapaleniem kącików ust, pękającymi kącikami ust oraz zajadami, charakteryzuje się drobnymi pęknięciami kątów ust, tworzeniem się nadżerek i miejscowym łuszczeniem się skóry, jak również występowaniem procesu zapalnego, bólu, pieczenia, rumienia, owrzodzenia, uczucia dyskomfortu oraz w niektórych sytuacjach nawet krwawienia. Zmiany skórne mogą trwać od kilku dni do nawet kilku lat i obejmują jeden lub jednocześnie oba kąty ust, a częstość występowania nieprzyjemnych dolegliwości szacuje się od 0,7 do 3,8 % pośród dorosłych, najczęściej między 30. a 60. rokiem życia oraz od 0,2 do 15 % u dzieci.

Kto jest najczęściej narażony na zajady?

Pomimo, iż etiologia kątowego zapalenia jamy ustnej jest zróżnicowana, obserwuje się, że ta przypadłość dotyczy najczęściej starszych pacjentów u których występują głębokie zmarszczki w kątach ust oraz tych osób, którzy mają tendencję do nadmiernego ślinienia i nawykowego oblizywania warg. Zjawisko to jest również powszechne wśród pacjentów palących tytoń, przyjmujących leki powodujące suchość w jamie ustnej (np. izotretynoina, leki antycholinergiczne i przeciwnowotworowe), leczonych protetycznie, zakażonych wirusem HIV i cierpiących na zespół Downa oraz u dzieci, które często ssą kciuk. Ponadto, w fachowej literaturze odnotowano także indukowane niklem kątowe zapalenie ust w rezultacie stosowania aparatów ortodontycznych.

Czy niedoborowa dieta może być przyczyną rozwoju zapalenia kącików ust? 

Chociaż, uważa się, że najczęstszą bezpośrednią przyczyną powstawania zajadów jest infekcja drobnoustrojami chorobotwórczymi, pośród których wymienia się m.in.: gronkowce, paciorkowce β-hemolizujące, drożdże Candida albicans, to czynniki dietetyczne mogą również odgrywać ważną rolę w etiologii tychże zmian skórnych. Wykazano, iż nawet 25 % przypadków pękających kącików ust może być istotnie powiązane z niedostateczną podażą określonych witamin oraz składników mineralnych, w szczególności witamin z grupy B (B₁, B₂, B_6, B₉, B₁₂), witaminy A, żelaza oraz cynku. Niewątpliwie, w dzisiejszych czasach niedobory żywieniowe są rzadziej obserwowane w krajach rozwiniętych, niemniej jednak wciąż występują w populacjach o wysokim ryzyku, takich jak: osoby starsze, ubodzy, chorzy psychicznie, weganie i ich wyłącznie karmione piersią niemowlęta, które nie otrzymują dodatkowej suplementacji witaminowej, a także pacjenci z zaburzeniami odżywiania, celiakią, cukrzycą, chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, przewlekłym zapaleniem błony śluzowej żołądka, przewlekłym zapaleniem trzustki, niedokrwistością złośliwą, po resekcji jelita krętego oraz po operacji bariatrycznej. Ponadto, warto zwrócić uwagę, że niedożywienie, w tym niewystarczająca ilość energii i białka w diecie jest wyraźnie powiązane ze zdrowiem jamy ustnej, bowiem długotrwały stan niedożywienia organizmu może przyczyniać się do postępu zmian patologicznych w obrębie jamy ustnej w wyniku zmniejszenia odporności na zakażenie mikroorganizmami chorobotwórczymi oraz obniżenia zdolności do gojenia się tkanek. Zaobserwowano, że umiarkowane niedożywienie, związane istotnie z niedostateczną podażą białka i niektórych mikroelementów, takich jak witaminy z grupy B, witamina A, cynk i żelazo, mogą wpływać na ilość i skład śliny, ograniczając w ten sposób działanie ochronne w jamie ustnej.

Co warto zapamiętać?

W świetle aktualnych doniesień naukowych, wiadomo, że czynniki żywieniowe mogą być silnie zaangażowane w rozwój kątowego zapalenia jamy ustnej, dlatego w przypadku pacjentów, którzy nie reagują na proste środki terapeutyczne, ważne jest podjęcie odpowiedniej diagnostyki, które uwzględni morfologię krwi, tym poziom hemoglobiny, hematokrytu, MCV (średnia objętość krwinki czerwonej) oraz stężenie glukozy we krwi na czczo, żelaza, cynku, ferrytyny, transferryny, folianu, witaminy B2, B6 i B12. W sytuacji zdiagnozowanego niedoboru witamin z grupy B, żelaza, bądź cynku, wymagane jest odpowiednie postępowanie żywieniowe, mające na celu zapewnienie adekwatnej podaży wspomnianych związków w diecie i jednocześnie ograniczenie składników niekorzystnie wpływających na ich absorpcję w przewodzie pokarmowym oraz ewentualne wdrożenie dodatkowej suplementacji, jeżeli występują określone trudności z optymalnym zbilansowaniem diety.

Piśmiennictwo:         

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536929/
2. https://podyplomie.pl/dermatologia/31266,zapalenie-katow-ust-jak-nie-popelnic-bledu
3. Lugović-Mihić L., Pilipović K., Crnarić I., Šitum M., Duvančić T.: Differential Diagnosis of Cheilitis - How to Classify Cheilitis? Acta Clin Croat. 2018 Jun;57(2):342-351. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6531998/
4. Sheetal A., Hiremath V.K., Patil A.G., Sajjansetty S., Kumar S.R.: Malnutrition and its oral outcome - a review. J Clin Diagn Res. 2013 Jan;7(1):178-80. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3576783/
5. Park K.K., Brodell R.T., Helms S.E.: Angular cheilitis, part 2: nutritional, systemic, and drug-related causes and treatment. Cutis. 2011 Jul;88(1):27-32. https://pdfs.semanticscholar.org/79bd/7603b536aa53d1723d6529dda32540836eb1.pdf
6. https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/angular-cheilitis
7. http://www.jcda.ca/article/d68

Dokuczają Ci nawracające zajady i/lub inne dolegliwości, które mogą być powiązane z Twoją dietą i stylem życia? Próbowałeś(aś) wielu różnych sposobów, w tym różnorakich diet, lecz żaden dotychczas uzyskany rezultat nie zadowolił Cię w pełni i nadal doskwierają Ci nieprzyjemne objawy? Nie trać już więcej czasu na kręcenie się w kółko i popełnianie ciągle tych samych błędów. Zaufaj już teraz doświadczonemu specjaliście, który pomógł dotychczas setkom podopiecznych poprawić swój stan zdrowia. Koniecznie zapoznaj się z moją ofertą współpracy.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny © 2021. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Wizytę błyskawicznie umówisz kontaktując się przez adres e-mail: kontakt@mateuszdurbas.pl