Kawa, z całą pewnością jest jednym z najbardziej popularnych i powszechnie spożywanych napojów na całym świecie ze względu na działanie stymulujące centralny układ nerwowy, jak również charakterystyczny smak i aromat. Szacuje się nawet, że każdego dnia na globie ziemskim wypijanych jest 2,25 miliarda filiżanek kawy.

W dwóch słowach o tym, jaki jest skład kawy i jak wpływa ona na organizm człowieka

Kawa składa się z ponad 1000 związków bioaktywnych, spośród których to kofeina oraz kwas chlorogenowy stanowią najbardziej istotne składniki. Kofeina zawarta w kawie jest antagonistą receptorów adenozyny, a więc neurotransmitera, regulującego aktywność mózgu poprzez działanie hamujące w ośrodkowym układzie nerwowym i odpowiadającego za poczucie zmęczenia. W wyniku swojego działania, kofeina wpływa na wiele tkanek w organizmie, w szczególności na centralny układ nerwowy, dzięki czemu pozwala poprawić umiejętność skupienia uwagi i znacząco zmniejszyć postrzeganie zmęczenia. Wydaje się, że wraz z docierającymi do społeczeństwa w ciągu ostatnich lat doniesieniami naukowymi na temat wpływu kawy na zdrowie ludzkie, używka ta zaczęła być bardziej postrzegana jako prozdrowotna, choć wciąż można spotkać się z powszechnie powtarzanymi opiniami dotyczącymi jej rzekomo negatywnych konsekwencji zdrowotnych. 

Mit 1: Kawa odwadnia

Niewątpliwie, zdecydowana większość czytelników spotkała się z opinią, że kawa odwadnia i w dodatku uszczupla nasze zapasy soli mineralnych, zwłaszcza wapnia i magnezu. Kofeina zawarta w kawie należy do słabych diuretyków, czyli substancji zwiększających objętość wydalanego moczu, co może skutkować rzeczywistą utratą elektrolitów, niemniej jednak co ważne już po około 5 dniach regularnej konsumpcji kofeiny organizm ludzki nabywa tolerancji na działanie diuretyczne tego alkaloidu. Na podstawie wyników licznych prac naukowych można dojść do wniosku, że niskie oraz umiarkowane spożycie kofeiny ma niewielki wpływ na objętość wydalanego moczu, natomiast wyższe spożycie (≥ 300 mg) wiąże się z krótkotrwałym zwiększeniem diurezy jedynie wśród osób, które na co dzień nie piją kawy oraz innych napojów zawierających kofeinę, w tym również nie przyjmują suplementów diety będących jej źródłem. Obserwuje się na ogół, że już w ciągu kilku dni organizm osób spożywających wyższe dawki kofeiny wytwarza tolerancje na jej diuretyczny efekt. Co więcej, rezultaty badania przekrojowego opublikowanego cztery lata temu w wysoko notowanym czasopiśmie PLoS ONE wskazują, że umiarkowana konsumpcja kawy wśród mężczyzn przyzwyczajonych do działania kofeiny zapewnia zbliżone właściwości nawadniające jak wypijanie wody.

Mit 2: Kawa wypłukuje składniki mineralne

Przez ostatnie lata w społeczeństwie wyraźnie utarło się przekonanie o konieczności suplementacji magnezu w sytuacji, kiedy jesteśmy miłośnikami czarnej kawy. Wypijanie dużych ilości kawy w ciągu dnia w istocie może się wiązać ze wzrostem wydalania wapnia oraz magnezu wraz z moczem, jednakże w przypadku właściwie zbilansowanej diety obfitującej we wspomniane składniki mineralne, ich straty są nade wszystko zbyt małe, aby w jakikolwiek znaczący sposób zagrozić ustrojowym zapasom tychże pierwiastków, nawet przy spożyciu powyżej 4 filiżanek czarnej, mocnej kawy dziennie. W przypadku osób, których sposób odżywiania i ogólny styl życia pozostawiają wiele do życzenia, konsumpcja dużych ilości kawy może dodatkowo nasilać już występujące deficyty różnorodnych składników pokarmowych, w tym również witamin czy soli mineralnych. W przeprowadzonych dwa lata temu koreańskich badaniach, których celem była ocena wpływu spożycia kawy na stan kośćca w grupie 330 młodych (19 – 26 lat), zdrowych i niepalących mężczyzn, zaobserwowano, że aktualna ilość wypijanej kawy przez osobników płci męskiej nie była istotnie związana z kondycją ich układu kostnego, ani metabolizmem kostnym niezależnie od podaży wapnia z dietą. Wyniki innych prac z tego obszaru również wskazują, że umiarkowana konsumpcja kawy może mieć nieznaczny wpływ na wydalanie składników mineralnych takich jak magnez czy wapń.

Mit 3: Kawa powoduje nadciśnienie

Związek między regularnym piciem kawy a ryzykiem nadciśnienia tętniczego jest wciąż przedmiotem licznych toczonych współcześnie dyskusji wśród osób zainteresowanych tematyką zdrowego stylu życia. Wyniki wielu przeprowadzonych dotychczas badań naukowych w tej materii niemal jednoznacznie wskazują, że umiarkowane spożycie kawy nie wiąże się z wyższym ryzykiem nadciśnienia tętniczego w populacji ogólnej i w rzeczywistości konsumpcja kawy jest odwrotnie proporcjonalna do ryzyka nadciśnienia tętniczego na ogół w zależności od dawki. Oznacza to, że względne ryzyko nadciśnienia tętniczego zmniejsza się przeciętnie o 2 % przy każdym wzroście spożycia kawy o jeden kubek na dzień. W metaanalizie opublikowanej w ubiegłym roku, w której wzięto pod uwagę cztery badania o łącznej liczbie uczestników wynoszącej blisko 200 tysięcy, z czego około 20 % z nich stanowiły osoby ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym, stwierdzono istotny ochronny wpływ konsumpcji kawy na układ sercowo-naczyniowy (zwłaszcza ryzyko nadciśnienia), począwszy od spożycia trzech filiżanek kawy dziennie. Pacjenci z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym powinni jednak unikać spożywania dużych dawek kofeiny, natomiast u chorych z prawidłowo kontrolowanym nadciśnieniem tętniczym uważa się, że konsumpcja kawy jest prawdopodobnie bezpieczna, choć hipoteza ta wymaga potwierdzenia w kolejnych badaniach.

Mit 4: Kawa może przyczyniać się do zawału serca

Mając na uwadze działanie kofeiny polegające na stymulacji centralnego układu nerwowego, które jest związane z hamowaniem receptorów adenozyny oraz zwiększeniem wydzielania neurotransmiterów takich jak noradrenalina, dopamina czy acetylocholina, alkaloid ten wpływa na pobudzenie organizmu i powoduje m.in. przyspieszenie akcji serca a także rozszerzenie naczyń krwionośnych co może być przez niektórych utożsamiane z nasileniem stresu oraz wzrostem ryzyka zawału serca. Rezultaty przeprowadzonych dotychczas badań w tym zakresie sugerują, że długotrwałe, zwyczajowe picie kawy w ilości od 1 do 5 filiżanek dziennie wiąże się z niższym ryzykiem zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych. Co więcej, zaobserwowano, że u zdrowych osób będących miłośnikami „małej czarnej” w porównaniu do tych nie spożywających kawy w ogóle, wypijanie 3 - 5 filiżanek kawy dziennie zmniejsza o 15 % ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia a większe spożycie nie jest powiązane ze wzrostem ryzyka. Z kolei u chorych po przebytym już incydencie sercowo-naczyniowym, umiarkowane spożywanie kawy również nie zwiększa ryzyka nawrotu choroby, ani tym bardziej ryzyka zgonu z tej przyczyny. Uważa się, że związki fenolowe zawarte w kawie, np. kwas chlorogenowy, osłabiają stres oksydacyjny, a więc działanie reaktywnych form tlenu, co prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi poprzez polepszenie funkcji śródbłonka i zwiększoną biodostępność tlenku azotu w naczyniach krwionośnych.

Mit 5: Kobiety ciężarne i/lub karmiące w żadnym wypadku nie mogą pić kawy

Wiele kobiet ciężarnych i karmiących piersią decyduje się całkowicie wyeliminować rytuał picia kawy ze swojego codziennego stylu życia z obawy przed negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi dla dziecka. Niewątpliwie, spożywanie dużych ilości kofeiny przez kobietę ciężarną zwiększa istotnie ryzyko niskiej masy urodzeniowej noworodka (poniżej 2500 g), dlatego bardzo ważne jest ograniczenie spożycia kawy i innych napojów będących źródłem kofeiny (w tym również herbaty i napojów typu cola), natomiast na ogół nie ma potrzeby całkowicie jej eliminować ze swojego codziennego menu podczas ciąży oraz laktacji. Według stanowiska American College of Obstetricians and Gynecologists konsumpcja 1 – 2 filiżanek kawy dziennie wydaje się być bezpieczna dla zdrowia kobiet ciężarnych i karmiących piersią, jednak zaleca się unikać spożywania większych ilości.

Piśmiennictwo:

1. Nieber K.: The Impact of Coffee on Health. Planta Med. 2017 Nov;83(16):1256-1263. 
2. Burke L., Desbrow B., Spriet L.: Caffeine for Sports Performance. Human Kinetics; 2013.
3. Killer S.C., Blannin A.K., Jeukendrup A.E.: No Evidence of Dehydration with Moderate Daily Coffee Intake: A Counterbalanced Cross-Over Study in a Free-Living Population. PLoS One. 2014; 9(1): e84154.
4. Choi M.K., Kim M.H.: The Association between Coffee Consumption and Bone Status in Young Adult Males according to Calcium Intake Level. Clin Nutr Res. 2016 Jul;5(3):180-9. 
5. Heaney R.P.: Effects of caffeine on bone and the calcium economy. Food Chem Toxicol. 2002 Sep;40(9):1263-70. 
6. Massey L.K., Whiting S.J.: Caffeine, urinary calcium, calcium metabolism and bone. J Nutr. 1993 Sep;123(9):1611-4.
7. Kynast-Gales S.A., Massey L.K.: Effect of caffeine on circadian excretion of urinary calcium and magnesium. J Am Coll Nutr. 1994 Oct;13(5):467-72. 
8. Poole R., Kennedy O.J., Roderick P. i wsp.: Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ. 2017 Nov 22;359:j5024.
9. Grosso G., Godos J., Galvano F. i wsp.: Coffee, Caffeine, and Health Outcomes: An Umbrella Review. Annu Rev Nutr. 2017 Aug 21;37:131-156. 
10. Xie C., Cui L., Zhu J. i wsp.: Coffee consumption and risk of hypertension: a systematic review and dose-response meta-analysis of cohort studies. J Hum Hypertens. 2018 Feb;32(2):83-93.
11. D’Elia L., La Fata E., Galletti F. i wsp. Coffee consumption and risk of hypertension: a dose-response meta-analysis of prospective studies. Eur J Nutr. 2017 Dec 8. 
12. Rodríguez-Artalejo F., López-García E.: Coffee Consumption and Cardiovascular Disease: A Condensed Review of Epidemiological Evidence and Mechanisms. J Agric Food Chem. 2018 May 30;66(21):5257-5263.
13. Ding M., Bhupathiraju SN., Satija A. i wsp.: Long-term coffee consumption and risk of cardiovascular disease: a systematic review and a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Circulation. 2014 Feb 11;129(6):643-59. 
14. Morgan S., Koren G., Bozzo P.: Is caffeine consumption safe during pregnancy? Can Fam Physician. 2013 Apr;59(4):361-2.
15. Rhee J., Kim R., Kim Y. i wsp.: Maternal Caffeine Consumption during Pregnancy and Risk of Low Birth Weight: A Dose-Response Meta-Analysis of Observational Studies. PLoS One. 2015 Jul 20;10(7):e0132334.

Potrzebujesz pomocy doświadczonego dietetyka w pracy nad zdrową i satysfakcjonującą sylwetką? Nie wahaj się skorzystać z mojego wsparcia. Zaufaj doświadczonemu specjaliście, który pomógł dotychczas setkom podopiecznych wypracować prawidłowe nawyki żywieniowe i poprawić stan zdrowia oraz wygląd sylwetki. Koniecznie zapoznaj się z moją ofertą współpracy.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny © 2021. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Wizytę błyskawicznie umówisz kontaktując się przez adres e-mail: kontakt@mateuszdurbas.pl