Jednym z fizjologicznych systemów organizmu, który jest niezwykle wrażliwy na stres związany z wykonywanymi systematycznie ćwiczeniami fizycznymi jest układ hormonalny. Coraz większa liczba badań naukowych wskazuje, że częste i długotrwałe wysiłki o charakterze wytrzymałościowym mogą przyczyniać się znaczącego niekorzystnego wpływu na męską gospodarkę hormonalną. W szczególności, mężczyźni regularnie podejmujący taki rodzaj wysiłku fizycznego wykazują z reguły długotrwałe obniżone podstawowe spoczynkowe wolne i całkowite stężenia testosteronu w surowicy krwi bez równoczesnego zwiększenia poziomu hormonu luteinizującego (LH). Niskie stężenie testosteronu, zazwyczaj 50 – 75 % normatywnego poziomu zdrowego mężczyzny preferującego głównie siedzący tryb życia, nie wydaje się być zjawiskiem przejściowym związanym z ostrym stresem wynikającym z wysokiej intensywności wykonywanych ćwiczeń fizycznych. Aktywni fizycznie mężczyźni charakteryzujący się takimi właśnie symptomami cierpią z powodu zaburzenia określanego w fachowej literaturze jako hipogonadyzm zależny od ćwiczeń (ang. Exercise–Hypogonadal Male Condition, EHMC).
Dokładny mechanizm fizjologiczny odpowiedzialny za redukcję stężenia testosteronu jest obecnie niejasny, natomiast przypuszcza się, że jest to zaburzenie w funkcjonowaniu osi regulacyjnej podwzgórze – przysadka mózgowa - jądra, które może być związane z dostępnością energii, co również widoczne jest u kobiet z zespołem triady sportsmenek. Rodzaj najczęściej podejmowanego wysiłku fizycznego u tych mężczyzn to długotrwałe, wytrzymałościowe ćwiczenia, takie jak biegi na długim dystansie, jazda na rowerze, chód sportowy, czy trening triathlonowy. Na podstawie dotychczas opublikowanych prac naukowych podejmujących ten aspekt wydaje się również, że hipogonadyzm zależny od ćwiczeń rozwija się głównie u mężczyzn, którzy są dobrze wytrenowani i mają za sobą co najmniej kilka, jak nie kilkanaście lat intensywnych ćwiczeń o charakterze wytrzymałościowym. Ponadto, istnieją również przypuszczenia, że obniżone stężenie testosteronu zarówno całkowitego, jak i wolnego w surowicy krwi u mężczyzn ze stwierdzonym hipogonadyzmem zależnym od ćwiczeń prowadzi do zaburzenia niektórych anabolicznych procesów fizjologicznych organizmu, zależnych od testosteronu, takich jak chociażby synteza białek mięśniowych.
Warto wspomnieć, że w ubiegłym roku opublikowano wyniki interesującego badania z udziałem 9 biegaczy długodystansowych ze zdiagnozowanym hipogonadyzmem zależnym od ćwiczeń, którego celem była ocena stężeń najistotniejszych parametrów i objawów związanych z funkcjonowaniem osi podwzgórze – przysadka mózgowa – gonady, a także zweryfikowanie jak na ten stan może wpływać sposób odżywiania badanych mężczyzn. 9 aktywnych fizycznie biegaczy długodystansowych zdecydowano się porównać z 8 zdrowymi mężczyznami, którzy w ciągu ostatniego roku nie biegali i stanowili w tym przypadku grupę kontrolną. Autorzy badania zaobserwowali wyraźnie niższe stężenie testosteronu w grupie mężczyzn z EHMC, aniżeli w grupie kontrolnej (9,2 vs. 16,2 nmol/L), a w przypadku 8 mężczyzn z EHMC na 9 badanych stężenie testosteronu było poniżej wartości uznawanych za adekwatne, czyli < 12 nmol/L. Mężczyźni z EHMC mieli również wyższe wyniki w skali jakości życia z uwzględnieniem kwestionariusza starzejącego się mężczyzny AMS, co wskazuje, że mieli oni bardziej nasilone symptomy związane z niskim poziomem testosteronu. Nie odnotowano istotnych różnic w stężeniach kortyzolu, LH, FSH oraz gęstości mineralnej kości między grupami, choć w grupie mężczyzn z EHMC stwierdzono 3 przypadki osteopenii. Co ważne, nie zaobserwowano także różnic w konsumpcji energii między grupami, natomiast ilość dostarczanej „energii dostępnej”, czyli energii dostarczanej pomniejszonej o wydatki energetyczne związane z podejmowaną aktywnością fizyczną była wyraźnie niższa w grupie mężczyzn z EHMC, a zatem możliwe, że nieodpowiedni pobór energii przyczynia się do pojawienia się tego zaburzenia.
Przeczytaj cały artykuł z dostępnym piśmiennictwem na blogu Muscle Zone
