Zespół policystycznych jajników (PCOS) dotyka od 8% do nawet 13% kobiet w wieku rozrodczym i jest związany z zaburzeniami funkcji reprodukcyjnych oraz metabolicznych. Wykazano, że nadmierny stopień otłuszczenia ciała przyczynia się do pogorszenia wszystkich objawów klinicznych choroby, które obejmują m.in.:

• zmniejszoną częstotliwość owulacji,
• nieregularne cykle miesiączkowe,
• obniżoną płodność,
• wysokie stężenie testosteronu,
• trądzik,
• niepożądany wzrost owłosienia ciała i/lub twarzy,
• podwyższony poziom insuliny i/lub insulinooporność,
• zaburzenia gospodarki lipidowej organizmu.

Leczenie PCOS

Warto podkreślić, że PCOS istotnie wpływa na pogorszenie jakości życia kobiet i może u niektórych pacjentek prowadzić do wystąpienia zaburzeń lękowych oraz depresji. Do czynników odpowiedzialnych za powstawanie PCOS zalicza się predyspozycje genetyczne, zakłócenia hormonalne oraz czynniki środowiskowe (m.in.: zaburzenia mikrobioty jelitowej, siedzący tryb życia, przewlekły stres, dieta bogata w żywność o wysokim stopniu przetworzenia). Zmiana dotychczasowych nawyków stylu życia na bardziej prozdrowotne jest absolutnie kluczową strategią początkowego leczenia choroby. Obecnie dobrze wiadomo, że modyfikacja diety w kierunku prozdrowotnym, rozpoczęcie regularnych ćwiczeń i dążenie do utraty nadmiernej masy ciała jest skutecznym sposobem na poprawę kondycji zdrowotnej u pacjentek z PCOS. Wykazano, że redukcja masy ciała już o blisko 5% przynosi istotne korzyści zdrowotne kobietom z PCOS. W systematycznym przeglądzie fachowego piśmiennictwa Cochrane, uwzględniającym 15 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych z całościowym udziałem 498 uczestniczek dowiedziono, iż prozdrowotna modyfikacja stylu życia może poprawić wartość wskaźnika wolnych androgenów (FAI) oraz obniżyć masę ciała i indeks BMI u kobiet z PCOS. 

Jaka dieta jest skuteczna w PCOS?

W środowisku naukowym sukcesywnie od kilkunastu lat weryfikuje się możliwość zastosowania rozmaitych diet we wspomaganiu leczenia zespołu policystycznych jajników. Jednym z dotychczas chętnie badanych przez naukowców sposobów odżywiania jest dieta DASH, która pierwotnie została opracowana pod kątem profilaktyki i terapii nadciśnienia tętniczego. Dieta DASH jest szczególnie bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, mleko i przetwory mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, a także ryby i owoce morza, chudy drób oraz oleje roślinne, orzechy, pestki i nasiona. Ograniczeniu w diecie DASH podlegają natomiast rafinowane produkty zbożowe, słodycze, słodkie napoje, słone przekąski oraz żywność bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i/lub cukry dodane. Liczne dotąd opublikowane randomizowane kontrolowane badania kliniczne z udziałem kobiet z PCOS wykazały, iż przestrzeganie przez okres co najmniej 8 tygodni diety DASH może wywierać pozytywny wpływ na szereg parametrów hormonalnych i metabolicznych u badanych pacjentek. Stwierdzono, że stosowanie diety DASH przyczyniło się do znaczącego:

• obniżenia masy ciała, wskaźnika BMI i masy tłuszczowej,
• poprawy profilu lipidowego krwi,
• polepszenia funkcjonowania gospodarki węglowodanowej (spadek stężenia insuliny i polepszenie wrażliwości insulinowej),
• poprawy profilu hormonalnego (obniżenie wskaźnika wolnych androgenów i stężenia androstendionu we krwi, wzrost stężenia SHBG – globuliny wiążącej hormony płciowe),
• wzmocnienia naturalnych zdolności antyoksydacyjnych organizmu (wzrost stężenia GSH - glutationu, TAC - całkowitej pojemności antyoksydacyjnej),
• obniżenia markerów stresu oksydacyjnego (spadek poziomu MDA - malonylodialdehydu).

Dlaczego dieta DASH jest tak skuteczna w leczeniu PCOS?

Nie ulega wątpliwości, że wymienione powyżej korzyści zdrowotne wynikające z długotrwałego przestrzegania zasad diety DASH są związane z wysokim spożyciem świeżych warzyw i owoców, nasion roślin strączkowych, gruboziarnistych produktów zbożowych, przetworów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, niesolonych i niesłodzonych orzechów, pestek, nasion, ryb i owoców morza oraz zimnotłoczonych olejów roślinnych (zwłaszcza oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia). Jak się bowiem okazuje, obfitość w diecie DASH aminokwasów, witamin, składników mineralnych, karotenoidów, związków polifenolowych (antyoksydantów), steroli roślinnych, azotanów, błonnika pokarmowego i nienasyconych kwasów tłuszczowych może przyczyniać się do istotnej poprawy licznych parametrów reprodukcyjnych i metabolicznych u kobiet z zespołem policystycznych jajników. Niewątpliwie kluczową kwestią dla wszystkich pacjentek z PCOS jest zatem bazowanie w diecie przede wszystkim na świeżych produktach żywnościowych o niskim stopniu przetworzenia i jednocześnie wysokiej wartości odżywczej.

Czego unikać w PCOS?

Należy znacząco ograniczać spożycie wszystkich produktów o wysokim stopniu przetworzenia, do których zalicza się cukierki, lizaki, lody, sorbety, pączki, bułki słodkie, croissanty, rogaliki, ciasta, torty, muffiny, słodzone mleko zagęszczone, słodkie kremy do smarowania pieczywa, batony, ciastka, chipsy, czekolady mleczne, paluszki, precelki, słodzone owocowe jogurty i serki, frytki, pizza, kebab, zapiekanki, hamburgery, zupki chińskie, cukier stołowy, syropy owocowe, napoje energetyzujące, napoje słodzone typu cola, słodkie alkohole, nektary owocowe oraz sosy w proszku. Warto również unikać pokarmów o dużej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak twarde margaryny kostkowe, słone przekąski, potrawy typu fast-food, masło, śmietana, smalec, boczek, parówki, pasztet, kabanosy, salami, karkówka, żeberka, serki topione, masło klarowane, olej palmowy, kokosowy i shea.

Suplementacja w PCOS

• Witamina D
• Kwasy Omega-3 (EPA i DHA)
• Inozytol
• Kwercetyna
• Kwas elagowy
• Melatonina
• Cynamon
• Probiotyki (szczepy bakterii probiotycznych z rodzaju Lactobacillus i/lub Bifidobacterium)

Piśmiennictwo:         

1. Lim S.S., Hutchison S.K., Van Ryswyk E., et al.: Lifestyle changes in women with polycystic ovary syndrome. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Mar 28;3:CD007506.
2. Asemi Z., Samimi M., Tabassi Z., et al.: Effects of DASH diet on lipid profiles and biomarkers of oxidative stress in overweight and obese women with polycystic ovary syndrome: a randomized clinical trial. Nutrition. 2014 Nov-Dec;30(11-12):1287-93.
3. Asemi Z., Esmaillzadeh A.: DASH diet, insulin resistance, and serum hs-CRP in polycystic ovary syndrome: a randomized controlled clinical trial. Horm Metab Res. 2015 Mar;47(3):232-8.
4. Foroozanfard F., Rafiei H., Samimi M., et al.: The effects of dietary approaches to stop hypertension diet on weight loss, anti-Müllerian hormone and metabolic profiles in women with polycystic ovary syndrome: A randomized clinical trial. Clin Endocrinol (Oxf). 2017 Jul;87(1):51-58.
5. Azadi-Yazdi M., Karimi-Zarchi M., Salehi-Abargouei A., et al.: Effects of Dietary Approach to Stop Hypertension diet on androgens, antioxidant status and body composition in overweight and obese women with polycystic ovary syndrome: a randomised controlled trial. J Hum Nutr Diet. 2017 Jun;30(3):275-283.
6. Jamilian M, Foroozanfard F, Mirhosseini N, et al.: Effects of Melatonin Supplementation on Hormonal, Inflammatory, Genetic, and Oxidative Stress Parameters in Women With Polycystic Ovary Syndrome. Front Endocrinol (Lausanne). 2019 May 14;10:273. 
7. Heydarpour F, Hemati N, Hadi A, et al.: Effects of cinnamon on controlling metabolic parameters of polycystic ovary syndrome: A systematic review and meta-analysis. J Ethnopharmacol. 2020 May 23;254:112741. 
8. Pourteymour Fard Tabrizi F, Hajizadeh-Sharafabad F, Vaezi M, et al.: Quercetin and polycystic ovary syndrome, current evidence and future directions: a systematic review. J Ovarian Res. 2020 Jan 31;13(1):11.

Zmagasz się z PCOS i zastanawiasz się co zrobić, aby poprawić swój stan zdrowia? A może kręcisz się w kółko od jakiegoś czasu i nie wiesz co jeszcze mogłabyś zrobić, aby w końcu trwale schudnąć? Skorzystaj z pomocy doświadczonego dietetyka klinicznego w Krakowie lub online. Umów się na pierwszą konsultację, aby przeanalizować problem i znaleźć dogodne rozwiązanie. Zapoznaj się z moją ofertą i wybierz właściwy dla siebie pakiet współpracy.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy © 2021. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).