Szacuje się, że ponad 80 % wszystkich pacjentów z cukrzycą typu 2 charakteryzuje się nadwagą lub otyłością, dlatego zalecenia dotyczące odpowiedniej modyfikacji diety, w tym spożycia energii oraz systematycznego podejmowania aktywności fizycznej są kluczowymi elementami utrzymywania prawidłowej masy ciała i zarazem wspomagania leczenia choroby na całym świecie [1]. Nie ulega żadnej wątpliwości, że terapia żywieniowa jest integralną częścią edukacji w zakresie samozarządzania zarówno u pacjentów z cukrzycą typu 1, jak i 2. 

Czy ilość węglowodanów ma rzeczywiście aż tak duże znaczenie w diecie cukrzycowej?

Aktualne zalecenia sugerują dietę hipokaloryczną dla pacjentów z nadwagą lub otyłością w celu osiągnięcia pożądanej utraty nadmiernej zawartości tkanki tłuszczowej i poprawy kontroli glikemii oraz koncentrowanie się w diecie przede wszystkim na podaży węglowodanów o niskim indeksie/ładunku glikemicznym w celu polepszenia poposiłkowego stężenia glukozy we krwi [2]. Jednak optymalny procentowy udział węglowodanów w dostarczaniu energii w diecie u pacjentów z cukrzycą jest nadal niejasny. Tradycyjnie zaleca się spożywanie węglowodanów w przedziale 45 - 60 % całkowitej ilości energii na diecie wysokowęglowodanowej, lecz w ostatnich latach również diety niskowęglowodanowe z ograniczoną podażą sacharydów na korzyść tłuszczów, są rekomendowane osobom chorym na cukrzycę przez niektórych ekspertów w dziedzinie diabetologii i w dodatku nierzadko preferowane przez samych pacjentów [3]. Pośród argumentów przemawiających za stosowaniem diety o obniżonej podaży węglowodanów u pacjentów z cukrzycą wymienia się m.in.: lepszą poprawę kontroli glikemii, szybszą i bardziej wyraźną utratę masy ciała u otyłych osób oraz bardziej korzystny wpływ na gospodarkę lipidową organizmu. Warto zaznaczyć, że powyższe twierdzenia nie są jednak w świetle aktualnej wiedzy poparte dowodami pochodzącymi z wysokiej jakości randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych z udziałem osób z cukrzycą. Na domiar tego, wiele dotychczas opublikowanych badań w tej materii było niespójnych pod względem ilości i rodzajów węglowodanów, tłuszczów oraz białek w porównywanych między sobą dietach o wysokiej i niskiej podaży węglowodanów. Poza tym, rezultaty niedawno upublicznionej systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizy wskazują, że proporcja dziennego udziału energii z węglowodanów w diecie nie jest istotnym wyznacznikiem odpowiedzi na postępowanie żywieniowe, szczególnie w przypadku badań długoterminowych [1]. 

A może dieta śródziemnomorska, DASH lub wegetariańska też będzie optymalnym wyborem dla diabetyków?

Istnieje wiele dowodów sugerujących, że tradycyjna dieta śródziemnomorska jest szczególnie odpowiednia dla pacjentów z cukrzycą typu 2 [1, 4]. Pomimo, iż diety śródziemnomorskie mogą różnić się pod względem proporcji dostarczanej energii z określonych makroskładników, zazwyczaj są jednak one bogate w warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, nasiona, pestki i oliwę z oliwek. Jak się bowiem okazuje inne strategie żywieniowe, takie jak chociażby dieta DASH czy dobrze skomponowana dieta wegetariańska, mogą być również korzystne dla zdrowia osób z cukrzycą. Co ciekawe, żaden ze wspomnianych powyżej schematów żywieniowych nie cechuje się szczególnie niską lub wysoką zawartością węglowodanów. Relatywnie szeroki zakres możliwych do zastosowania interwencji dietetycznych w cukrzycy pozwala wziąć pod uwagę indywidualne preferencje pacjenta oraz jednocześnie znacząco ograniczyć udział skrobi szybko trawionej i rafinowanych cukrów u osób z insulinoopornością. Podczas gdy zachowanie odpowiedniego bilansu energetycznego pozostaje podstawą wszystkich porad dietetycznych dla osób z cukrzycą, proporcja makroskładników odżywczych wydaje się być mniej ważna.

Jakie zatem wnioski płyną z dotychczas przeprowadzonych badań?

Zarówno diety o niskiej zawartości węglowodanów, jak i o niskiej zawartości tłuszczu skutecznie zmniejszają masę ciała u pacjentów z cukrzycą typu 2 i współwystępującą otyłością [5]. Istnieją natomiast ograniczone dowody, że diety o niskiej zawartości węglowodanów wydają się być bardziej skuteczne w zakresie poprawy wybranych parametrów gospodarki węglowodanowej i lipidowej, zwłaszcza poposiłkowego stężenia glukozy w osoczu krwi oraz poziomu trójglicerydów i lipoprotein frakcji HDL [5, 6]. Z kolei, diety o wysokiej zawartości węglowodanów i zarazem relatywnie niskiej podaży tłuszczu uważa się za chroniące układ sercowo-naczyniowy [5]. Choć diety ketogeniczne o bardzo niskiej zawartości węglowodanów mogą przyczyniać się do obniżenia masy ciała i zwiększenia uczucia sytości z powodu stanu ketozy oraz nierzadko wysokiej podaży białka, ich głównym wyzwaniem jest jednak długotrwałe przestrzeganie. W świetle aktualnych dowodów naukowych, idealna ilość węglowodanów, tłuszczów i białka w optymalnej diecie dla pacjentów z cukrzycą typu 1, a także typu 2 jest nadal niepewna. Wymagane są dalsze badania w celu określenia najbardziej optymalnego składu diety, który zapewni maksymalne korzyści w zakresie kontroli masy ciała, kontroli glikemii i obniżenia ryzyka sercowo-naczyniowego.

Piśmiennictwo:                                                                                                                   

1. Korsmo-Haugen H.K., Brurberg K.G., Mann J., Aas A.M.: Carbohydrate quantity in the dietary management of type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes Obes Metab. 2019 Jan;21(1):15-27. doi: 10.1111/dom.13499.
2. Snorgaard O., Poulsen G.M., Andersen H.K., Astrup A.: Systematic review and meta-analysis of dietary carbohydrate restriction in patients with type 2 diabetes. BMJ Open Diabetes Res Care. 2017 Feb 23;5(1):e000354. doi: 10.1136/bmjdrc-2016-000354.
3. Feinman R.D., Pogozelski W.K., Astrup A., et al.: Dietary carbohydrate restriction as the first approach in diabetes management: critical review and evidence base. Nutrition. 2015 Jan;31(1):1-13. doi: 10.1016/j.nut.2014.06.011.
4. American Diabetes Association.: 5. Lifestyle Management: Standards of Medical Care in Diabetes-2019. Diabetes Care. 2019 Jan;42(Suppl 1):S46-S60. doi: 10.2337/dc19-S005.
5. Hamdy O., Tasabehji M.W., Elseaidy T., Tomah S., Ashrafzadeh S., Mottalib A.: Fat Versus Carbohydrate-Based Energy-Restricted Diets for Weight Loss in Patients With Type 2 Diabetes. Curr Diab Rep. 2018 Oct 17;18(12):128. doi: 10.1007/s11892-018-1103-4.
6. McArdle P.D., Greenfield S.M., Rilstone S.K., Narendran P., Haque M.S., Gill P.S.: Carbohydrate restriction for glycaemic control in Type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Diabet Med. 2019 Mar;36(3):335-348. doi: 10.1111/dme.13862.

Źródło fotografii: unsplash.com

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny © 2020. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Szukasz wsparcia doświadczonego dietetyka klinicznego i/lub sportowego pracującego odpowiedzialnie w oparciu o sprawdzone i rzeczywiście dowiedzione naukowo metody? Koniecznie zapoznaj się z moją ofertą współpracy.

Wizytę błyskawicznie umówisz dzwoniąc pod numer telefonu 604188836 lub kontaktując się przez adres e-mail: kontakt@mateuszdurbas.pl