Niepłodność została uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za globalny problem zdrowia publicznego, który dotyka 15% wszystkich par w wieku reprodukcyjnym, a więc co szósty związek partnerski. Uważa się, iż czynniki męskie związane z obniżoną jakością nasienia odpowiadają za blisko 25% wszystkich przypadków niepłodności partnerskiej. Obecnie dobrze wiadomo, że bezpłodność w dużym stopniu wiąże się ze stylem życia, dlatego w dzisiejszych czasach tak dużą wagę przykłada się do zdrowego odżywiania, aktywności fizycznej, dbałości o sen, relaks i wypoczynek, jak również długotrwałego utrzymywania prawidłowej masy ciała.

Jak dieta wpływa na płodność?

Stale rosnąca w ostatnich latach liczba publikacji naukowych wskazuje na istotne powiązanie sposobu odżywiania oraz prowadzonego stylu życia z płodnością zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Okazuje się, że diety bogate w różnokolorowe świeże warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, orzechy, migdały, ziarna, pestki, zimnotłoczone oleje roślinne (np. oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia), ryby i owoce morza, a także chudy drób sprzyjają poprawie płodności w przypadku obu płci. Zaś wysoka konsumpcja nasyconych kwasów tłuszczowych (np. tłustych gatunków mięs, smalcu, masła klarowanego, serów topionych, oleju kokosowego i palmowego), tłuszczów trans (m.in.: niektórych twardych margaryn kostkowych, słonych przekąsek, słodyczy, sosów w proszku, dań typu fast food) i cukrów prostych (tj. słodyczy, słodkich napojów gazowanych, nektarów owocowych, słodkich alkoholi) została powiązana z gorszymi wynikami w zakresie płodności u kobiet i mężczyzn. W wielu dotychczasowych opracowaniach naukowych podkreślono również ważną rolę odpowiedniej podaży długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (zwłaszcza kwasów EPA i DHA znajdujących się w tłustych gatunkach ryb i owocach moza), a także soi i jej naturalnych przetworów dla płodności, zwłaszcza płci pięknej. Warto także nadmienić o tym, że rezultaty kilku badań wykazały, iż suplementacja diety kwasem foliowym u kobiet, nawet w dawkach wyższych niż zalecane w celu zapobiegania wadom cewy nerwowej (tj. ≥ 400 µg na dobę) konsekwentnie wiązała się z mniejszą częstością występowania niepłodności, mniejszym ryzykiem utraty płodu i większym sukcesem w leczeniu niepłodności. 

Jak zwiększyć płodność u mężczyzn?

Z aktualnych badań jednoznacznie wynika, iż sposób odżywiania charakteryzujący się obfitością wartościowych składników odżywczych, takich jak: długołańcuchowe wielonienascyone kwasy tłuszczowe omega-3 (w szczególności EPA i DHA), antyoksydanty (np. β-karoten, witaminę C i E, selen, cynk, likopen, kryptoksantynę), witaminy (zwłaszcza witaminę D i kwas foliowy) oraz jednocześnie niską podażą nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans kwasów tłuszczowych sprzyja zachowaniu bardzo dobrych parametrów jakościowych i ilościowych męskiego nasienia. Nie ulega wątpliwości, że dieta bogata w wielobarwne świeże warzywa i owoce, gruboziarniste produkty zbożowe (np. kaszę gryczaną, płatki owsiane, ryż brązowy, makaron razowy, pieczywo żytnie na zakwasie), nasiona roślin strączkowych (m.in.: soczewicę czerwoną i zieloną, ciecierzycę, fasolę białą, groch), orzechy, nasiona, pestki, ryby i owoce morza, chudy drób, niskotłuszczowe przetwory mleczne (np. jogurt naturalny) oraz dobrej jakości oleje roślinne (np. oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia) wiąże się z wyraźną poprawą jakości męskiego nasienia. Z kolei wysoka częstotliwość spożycia przetworzonego czerwonego mięsa (wędlin, konserw, dań typu fast food), ziemniaków w postaci smażonych frytek, pełnotłustego mleka i jego produktów, wyrobów seropodobnych, alkoholu, napojów słodzonych cukrem i/lub syropem glukozowo-fruktozowym oraz słodyczy ma negatywny wpływ na męską płodność. Warto również wspomnieć o tym, że w metaanalizie, tj. zbiorze w tym wypadku 15 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych odnotowano korzystny wpływ suplementacji koenzymem Q10 i/lub L-karnityną na liczbę, ruchliwość oraz morfologię plemników.

Masa ciała wpływa na płodność!

Niepodważalne fakty ewidentnie wskazują, że częstość występowania nadwagi i otyłości ciągle rośnie na całym świecie. Jak się bowiem okazuje, wraz ze wzrostem liczby pacjentów z nadwagą i otyłością zwiększa się również liczba osób, których dotyczy niepłodność. Obecnie dobrze wiadomo, że kobiety i mężczyźni z otyłością (wskaźnik masy ciała BMI ≥ 30 kg/m²) mają istotnie wyższe ryzyko wystąpienia niepłodności. Co ciekawe, ryzyko to obejmuje również kobiety z niedowagą, w tym przypadku BMI < 19,0 kg/m². W systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizie z 2017 roku, obejmującej 40 badań, w tym 14 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych zaobserwowano, że dieta o obniżonej kaloryczności (przede wszystkim spadek spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych oraz rafinowanych węglowodanów, tj. produktów z białej mąki, słodyczy i słodkich napojów), jak również zwiększona aktywność fizyczna w postaci dodatkowych ćwiczeń zwiększa szansę zajścia w ciążę, utraty masy ciała i poprawy owulacji u kobiet z nadwagą i otyłością.

Dieta płodności - przykładowy jednodniowy jadłospis

Śniadanie: Płatki owsiane z wysokobiałkowym jogurtem naturalnym typu islandzkiego, pomarańczą, migdałami, świeżo mielonym siemieniem lnianym, karobem, cynamonem i imbirem.

II śniadanie: Pieczywo żytnie na zakwasie naturalnym posmarowane hummusem z rukolą, ugotowanym jajkiem, pomidorem, szczypiorkiem i ziołami.

Obiad: Pieczony pstrąg łososiowy w ziołach z warzywami (cukinia, papryka, marchew, pietruszka) i niepaloną kaszą gryczaną.

Kolacja: Smoothie ze szpinaku, banana, jabłka, kiwi, nasion chia, jogurtu naturalnego, imbiru, kurkumy i cynamonu + orzechy włoskie jako przekąska. 

Co warto zapamiętać?

Konkludując, sposób odżywiania jako zasadniczy element stylu życia odgrywa bardzo ważną rolę w profilaktyce i leczeniu niepłodności u obu płci. Redukcja nadmiernej zawartości tkanki tłuszczowej na skutek wprowadzonych zmian dotychczasowych nawyków żywieniowych i zwiększenia tygodniowej aktywności fizycznej u osób niepłodnych z występującą nadwagą lub otyłością prowadzi do znaczącej poprawy licznych parametrów zdrowia prokreacyjnego zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Warto zatem dbać nie tylko i wyłącznie o dietę, lecz także sen, relaks i wypoczynek oraz znajdować przynajmniej 30 minut każdego dnia na ulubioną aktywność ruchową, która pozwoli zachować dobry stan zdrowia i prawidłową masę ciała w długiej perspektywie czasowej. Życzę tym samym powodzenia wszystkim czytelnikom bloga w Nowym Roku!

Piśmiennictwo:

1. Panth N., Gavarkovs A., Tamez M., et al.: The Influence of Diet on Fertility and the Implications for Public Health Nutrition in the United States. Front Public Health. 2018 Jul 31;6:211.
2. Gaskins A.J., Chavarro J.E.: Diet and fertility: a review. Am J Obstet Gynecol. 2018 Apr;218(4):379-389.
3. Salas-Huetos A., Bulló M., Salas-Salvadó J.: Dietary patterns, foods and nutrients in male fertility parameters and fecundability: a systematic review of observational studies. Hum Reprod Update. 2017 Jul 1;23(4):371-389.
4. Ricci E., Al-Beitawi S., Cipriani S., et al.: Dietary habits and semen parameters: a systematic narrative review. Andrology. 2018 Jan;6(1):104-116.
5. Salas-Huetos A., Rosique-Esteban N., Becerra-Tomás N., et al.: The Effect of Nutrients and Dietary Supplements on Sperm Quality Parameters: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. Adv Nutr. 2018 Nov 1;9(6):833-848.
6. Best D., Avenell A., Bhattacharya S.: How effective are weight-loss interventions for improving fertility in women and men who are overweight or obese? A systematic review and meta-analysis of the evidence. Hum Reprod Update. 2017 Nov 1;23(6):681-705.

Zmagasz się z niepłodnością i zastanawiasz się co zrobić, aby poprawić swój stan zdrowia? A może kręcisz się w kółko od jakiegoś czasu i nie wiesz co jeszcze mógłbyś/mogłabyś zrobić, aby w końcu trwale schudnąć oraz lepiej się czuć we własnej skórze? Skorzystaj z pomocy doświadczonego dietetyka klinicznego w gabinecie w Krakowie lub online. Umów się na pierwszą konsultację dietetyczną, aby przeanalizować problem i znaleźć optymalne rozwiązanie. Zapoznaj się z moją ofertą i wybierz właściwy dla siebie pakiet współpracy.

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy © 2021. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).