Wstęp
Zgodnie z ostatnimi obserwacjami olej z kryla antarktycznego cieszy się coraz większą popularnością wśród entuzjastów zdrowego stylu życia ze względu na swoje potencjalnie szerokie spektrum właściwości prozdrowotnych. Kryl antarktyczny (Euphausia superba) to morski skorupiak żyjący w Oceanie Antarktycznym, który wzbudził duże zainteresowanie badaczy na całym świecie. Olej z tego skorupiaka zwraca szczególną uwagę, stanowi bowiem dobrze przyswajalne i bogate źródło korzystnych dla zdrowia długołańcuchowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 – eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA) – oraz fosfolipidów, flawonoidów, astaksantyny, steroli, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i składników mineralnych. W oleju z kryla zawarte są różne klasy lipidów, jednak przede wszystkim charakteryzuje się on dużym stężeniem (od 39,29% do nawet 80,69%) fosfolipidów związanych zarówno z kwasem EPA, jak i DHA. Technologie współcześnie stosowane w produkcji oleju z kryla antarktycznego obejmują m.in.: ekstrakcję rozpuszczalnikiem, płynami w warunkach nadkrytycznych lub stanie podkrytycznym oraz ekstrakcję z wstępną obróbką wspomaganą enzymami, które w dużym stopniu wpływają na wydajność i jakość produktu końcowego.
Warto podkreślić, że w 2008 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) uznała olej z kryla za ogólnie bezpieczny dla zdrowia człowieka (certyfikat GRAS). W następnym roku olej ten zatwierdzono do wprowadzenia na rynek jako nowy składnik żywności we Wspólnocie Europejskiej, przy czym ostatnio rozszerzono jego dozwolone stosowanie na kobiety w ciąży i karmiące piersią. Do dzisiaj w fachowym piśmiennictwie udokumentowano różnorodne korzyści zdrowotne oleju z kryla antarktycznego, obejmujące m.in.: działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, kardioprotekcyjne, neuroprotekcyjne oraz wspomagające kondycję zdrowotną kobiet.
Skład chemiczny oleju z kryla antarktycznego
Na zawartość różnych klas lipidów w oleju z kryla wpływa wiele czynników, takich jak chociażby zmienność sezonowa, coroczne zmiany warunków środowiskowych, miejsce połowu, dojrzałość płciowa próbek kryla, warunki przechowywania, proces transportu oraz metoda wstępnej obróbki surowca. Olej ten charakteryzuje się dużą zawartością szczególnie dwóch rodzajów fosfolipidów – fosfatydylocholiny (od 44,58% do 99,80%) i fosfatydyloetanoloaminy (od 0,20% do 24,74%). Ponadto w niektórych badaniach wykryto w nim obecność innych rodzajów fosfolipidów, m.in.: lizofosfatydylocholiny, fosfatydyloseryny, fosfatydyloinozytolu, sfingomieliny, lizofosfatydyloetanoloaminy, fosfatydyloglicerolu, kwasu fosfatydowego i w niewielkich ilościach kardiolipiny (stanowiącej z reguły nie więcej niż 10% zawartości). W dotychczasowych pracach zauważono, że olej ekstrahowany z tkanek jajnika kryla wykazywał większe stężenie fosfolipidów niż oleje pozyskiwane z tkanki mięśniowej. Do głównych kwasów tłuszczowych znajdujących się w oleju z kryla antarktycznego należy zaliczyć kwasy: mirystynowy, palmitynowy, palmitoleinowy, oleinowy, eikozenowy, eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy.
Warto podkreślić, że stwierdzane w nim stężenia długołańcuchowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych EPA i DHA są porównywalne ze stężeniami w innych olejach rybich, niemniej jednak większość tych kwasów w oleju z kryla wiąże się z fosfolipidami, w przeciwieństwie do triacylogliceroli występujących w olejach z ryb. Wyniki badań dotyczących tego zagadnienia wskazują, że frakcja fosfolipidowa zawiera większe stężenia kwasów EPA i DHA (odpowiednio 31,13% i 14,87%), w porównaniu z frakcją triacylogliceroli (3,17% EPA i 1,5% DHA). Stwierdzono ponadto, że olej ten może się cechować wyraźnie większą dostępnością biologiczną, co stanowi jego niewątpliwą zaletę.
W oleju z kryla znajduje się również astaksantyna – karotenoid odpowiedzialny za jego charakterystyczną ciemnoczerwoną barwę. Astaksantyna jest związkiem o właściwościach antyoksydacyjnych, który wykazuje działanie 10 razy silniejsze od innych karotenoidów, takich jak choćby: luteina, zeaksantyna, kantaksantyna czy ß-karoten, oraz 100 razy mocniejsze niż ?-tokoferol. Olej z kryla antarktycznego zawiera także znaczną ilość steroli (od 2,3% do 3,9% wszystkich lipidów) i składa się głównie z cholesterolu (od 18,95 mg do 31,96 mg na 1 g oleju) oraz desmosterolu, czyli prekursora cholesterolu. Ponadto obecność w nim witamin A, E oraz niektórych składników mineralnych i flawonoidów wykazuje działanie synergistyczne z innymi występującymi w nim bioaktywnymi składnikami, a tym samym zwiększa jego całkowity potencjał antyoksydacyjny.
Olej z kryla a ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego
W maju 2017 roku w czasopiśmie naukowym „Nutrition Reviews” ukazała się systematyczna praca przeglądowa i metaanaliza, obejmująca 7 kontrolowanych badań klinicznych z randomizacją, z całkowitym udziałem 662 badanych, której celem była ocena wpływu suplementów z olejem z kryla na profil lipidowy krwi uczestników. W niniejszej metaanalizie wykazano, że trwająca co najmniej 2 tygodnie suplementacja diety olejem z kryla przyczyniła się do znacznego zmniejszenia stężenia lipoprotein o niskiej gęstości LDL i triglicerydów w surowicy krwi oraz zwiększenia stężenia lipoprotein o dużej gęstości HDL u uczestników. Nie odnotowano natomiast u badanych istotnego wpływu regularnego przyjmowania oleju z kryla na stężenie cholesterolu całkowitego we krwi.
W opublikowanym na początku 2018 roku w „Journal of Nutritional Science” 8-tygodniowym kontrolowanym badaniu klinicznym z randomizacją uczestniczyło 36 zdrowych osób w przedziale wiekowym 18–70 lat, u których stwierdzono nieznacznie zwiększone stężenie triglicerydów we krwi. W badaniu zauważono, że codzienne przyjmowanie 4 g oleju z kryla w tej grupie badanych spowodowało znaczące zmniejszenie stężenia glukozy na czczo oraz zwiększenie stężenia kwasów tłuszczowych EPA, DHA i DPA – w porównaniu z grupą kontrolną. Nie stwierdzono natomiast istotnej zmiany stężenia triglicerydów na czczo pomiędzy grupami. Norwescy badacze uznali, że zarówno dodatkowa suplementacja diety olejem z kryla antarktycznego, jak i zalecane tygodniowe spożycie tłustych gatunków ryb morskich przyczynia się do uzyskania pożądanych korzyści zdrowotnych.
Warto podkreślić, że odpowiednie spożycie długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 EPA i DHA wpływa na zmniejszenie stężenia triglicerydów na czczo, a tym samym może obniżać ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Istnieją jednak duże różnice międzyosobnicze w odpowiedzi na suplementację wspomnianych kwasów omega-3 i – co za tym idzie – skuteczność redukcji stężenia triglicerydów jest zróżnicowana. W niedawno opublikowanym kontrolowanym badaniu klinicznym z randomizacją wykazano, że zarówno u osób reagujących na suplementację kwasami omega-3 zmniejszeniem stężenia triglicerydów, jak i nieodpowiadających na tę suplementację występują różne wyjściowe podklasy lipoprotein i profile ekspresji genów komórek jednojądrzastych krwi obwodowej (PBMC). Te różnice w ekspresji genów mogą częściowo wyjaśniać indywidualną zmienność odpowiedzi w odniesieniu do stężenia triglicerydów w surowicy krwi, obserwowaną po suplementacji kwasami omega-3, w tym olejem z kryla antarktycznego. Jak się bowiem okazuje, olej z kryla przyczynia się do obniżenia ekspresji mRNA trzynastu genów, w tym genów biorących udział w metabolizmie glukozy i cholesterolu oraz ß-oksydacji kwasów tłuszczowych. Co ciekawe, wykazano, iż olej z kryla zmienił ekspresję większej liczby genów niż spożycie chudych i tłustych gatunków ryb morskich z podobną zawartością długołańcuchowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 – EPA i DHA.
Przeczytaj cały artykuł z uwzględnionym fachowym piśmiennictwem na portalu Medycyna Praktyczna
Źródło fotografii: pixabay.com
