W lipcu 2018 roku ukazały się wyniki badania z udziałem ponad 1500 amerykańskich gastroenterologów, które wykazały, że ponad połowa pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego, zwykle lub prawie zawsze próbuje opanować niepokojące symptomy choroby za pomocą określonych interwencji żywieniowych, przed zwróceniem się o pomoc do specjalisty w tym zakresie [1]. Nie ulega wątpliwości, że jedną z popularnych strategii żywieniowych stosowanych przez chorych na IBS jest dieta bezglutenowa, którą jak się bowiem okazuje przestrzega nawet co czwarty pacjent z tymi dolegliwościami [1, 2].
Rezultaty metaanalizy z 2018 roku, uwzględniającej zaledwie dwa randomizowane, kontrolowane badania kliniczne (RCTs) z całościowym udziałem 111 dorosłych z IBS o nieokreślonym podtypie wykazały, że u pacjentów z wcześniejszą pozytywną reakcją na dietę bezglutenową, którzy następnie zostali losowo przydzieleni do diety wzbogaconej w gluten, częściej występowało pogorszenie globalnych objawów choroby w porównaniu z pacjentami przypisanymi do kontynuacji diety bezglutenowej, chociaż wyniki nie były znaczące [3].
Z kolei w RCT, w którym udział wzięło 45 pacjentów z postacią biegunkową IBS zauważono, że osoby otrzymujące dietę zawierającą gluten (n = 22) przez 4 tygodnie miały znacznie więcej wypróżnień w ciągu dnia w porównaniu z pacjentami przestrzegającymi diety bezglutenowej (n = 23) [4]. Ponadto zmiany w funkcjonowaniu bariery jelitowej były bardziej wyraźne u pacjentów otrzymujących dietę zawierającą gluten, niż u osób przypisanych do diety bezglutenowej, co zostało określone na podstawie badania całkowitego wydalania mannitolu z moczem oraz testu absorpcji cukrów: laktuloza – mannitol.
Ogólnie rzecz biorąc, rezultaty wszystkich dotychczas przeprowadzonych RCTs, których celem była ocena skuteczności diety bezglutenowej we wspomaganiu leczenia IBS dostarczają niejednorodnych, czasami nawet nieco sprzecznych informacji [5, 6]. Możliwym wyjaśnieniem tych niespójnych wyników w świetle aktualnych badań jest fakt, iż tylko podgrupa pacjentów z IBS i/lub nieceliakalną nadwrażliwością na gluten klinicznie reaguje poprawą objawów choroby wskutek przestrzegania diety bezglutenowej. Na dowód tego, niedawna metaanaliza wykazała, że tylko 16 % pacjentów z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (lub pszenicę) ma specyficzne objawy związane z glutenem, podczas gdy 40 % z nich ma podobne lub bardziej wyraźne objawy w odpowiedzi na placebo [7].
Ziarna pszenicy składają są z kilku różnych składników, tym glutenu (jest on obecny również w życie, jęczmieniu i owsie), skrobi zawierającej fruktany (oligosacharydy zaliczane do FODMAP) oraz albumin, takich jak inhibitory amylazy i trypsyny (ATI) [5, 6]. Wysoce prawdopodobne jest, że wielu pacjentów z IBS odczuwa poprawę jakości życia na diecie bezglutenowej, ponieważ zmniejsza także przy okazji spożycie fruktanów, które są istotnym składnikiem wielu nowoczesnych produktów spożywczych, wyprodukowanych na bazie pszenicy [5, 6]. Na domiar tego, wyniki niedawno opublikowanego badania autorstwa Skodje G. i wsp. potwierdziły tą hipotezę [8]. Wykazali oni, że zmniejszenie spożycia fruktanów, aniżeli glutenu jest w rzeczywistości odpowiedzialne za symptomatyczną poprawę u pacjentów z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (lub pszenicę), gdy są oni na diecie bezglutenowej. Rezultaty niniejszego badania osłabiają rolę glutenu, natomiast wzmacniają funkcję fruktanów jako czynnika istotnie nasilającego objawy żołądkowo-jelitowe u pacjentów ze zgłoszoną nadwrażliwością na żyto, pszenicę i jęczmień.
Podsumowanie
Podsumowując, kilka składników pszenicy oraz innych zbóż naturalnie zawierających gluten może być odpowiedzialnych za występowanie nieprzyjemnych symptomów ze strony przewodu pokarmowego u pacjentów z IBS i/lub nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (bądź pszenicę) [6]. Wydaje się, że podgrupa tych pacjentów mogłaby rzeczywiście skorzystać z diety bezglutenowej lub przynajmniej bez pszenicy, jak również low FODMAP. Warto jednak podkreślić, że stale rosnąca liczba dowodów naukowych wskazuje, że to fruktany należące do grupy FODMAP odgrywają w tej materii bardziej istotną rolę, aniżeli gluten, co przekłada się w ostatnich latach na wyraźny wzrost popularności diety o niskiej zawartości FODMAP pośród chorych na IBS oraz osób skarżących się na niepokojące dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Przeczytaj cały artykuł z uwzględnionym fachowym piśmiennictwem na blogu Muscle Zone
Źródło fotografii: blog Muscle Zone
